Có một chút gì đó chông chênh lẫn hoài nghi khi đọc những câu chuyện liên quan đến vấn đề bất bình đẳng giới, trọng nam khinh nữ ở thế kỷ 21 này, nhất là đọc những câu chuyện về thân phận những người phụ nữ trong tập truyện ngắn "Dừng lại để... nghĩ" của Ðinh Thuỳ Hương.
Có một chút gì đó chông chênh lẫn hoài nghi khi đọc những câu chuyện liên quan đến vấn đề bất bình đẳng giới, trọng nam khinh nữ ở thế kỷ 21 này, nhất là đọc những câu chuyện về thân phận những người phụ nữ trong tập truyện ngắn "Dừng lại để... nghĩ" của Ðinh Thuỳ Hương.
Ðem cảm giác ấy tâm sự cùng với một người bạn ở Huế, bạn im lặng một lúc rồi gật đầu: "Có đó, nhiều nữa là đằng khác, nhất là ở những vùng nông thôn nghèo...".
 |
Và rồi câu chuyện không dừng lại chỉ ở việc trọng nam, khinh nữ mà còn lan man sang những vấn đề về chính những người phụ nữ đã tự trói những suy nghĩ của mình vào những quan điểm "khinh trọng" ấy, thậm chí áp đặt những suy nghĩ ấy lên con cháu của mình.
"Quê nội. Nghèo và lam lũ. Bà tôi còng lưng vì cực nhọc. Nhưng khi ngẩng lên vẫn lấp lánh những tự hào: cháu nội thành đạt, chỉ tủi một điều: phận gái, rồi nó lấy chồng sinh con mang họ người ta. Tôi cười không âm sắc: “Không sao đâu bà, cháu sẽ lấy người cùng họ, rồi cháu vẫn sẽ giữ được họ nhà mình”. “Mày nghĩ như thế là giữ được à?”Bà thở dài, nỗi niềm thế hệ chất chồng. Có lúc làm tôi bậm bục: thì bà cũng phận gái đó thôi. Nghĩ thế nhưng không dám nói” (Phận gái má hồng). Nếu quả đúng như vậy thì thật đáng để suy nghĩ lắm...
Trong những truyện ngắn của Ðinh Thuỳ Hương, cái nghèo và sự lam lũ của những vùng quê, nơi mà thân phận những con người tất bật, quay cuồng với sinh kế, với cái khổ triền miên như bám lấy họ cộng thêm những định kiến, những áp đặt theo khuôn khổ, lề lối cũ, có khi thương quý nhau đến thắt đau nhưng không đủ can đảm để bước qua những lề lối, định kiến ấy.
"Mẹ vẫn nấc lên như một đứa trẻ.Chị bất ngờ, đứng chôn chân. Hoá ra tất cả những chửi mắng, nhiếc móc mấy ngày qua cũng chỉ là vì thương, vì giận. Tất cả làm sao ngăn được sự vời vợi của tình mẹ dành cho con. Bỗng nhiên chị thấy xót xa cho mẹ, xót xa cho số kiếp của phận đàn bà quê. Suốt cuộc đời dài dằng dặc, không một lần dám sống cho riêng mình. Luôn ngó trước, nhìn sau, luôn dè dặt trước thị phi sẵn sàng bủa vây người đà bà có chồng vắng nhà” (Phía dưới sông trôi).
Cũng có những người trẻ dứt bỏ tất cả để đi tìm hạnh phúc, sự tự do cho mình nhưng rồi lại không thể bứt mình ra khỏi những nghĩ suy, dằn vặt vì chính quyết định đó. "Tôi sống trong tâm tưởng mênh mông, chông chênh như cây cầu phao nhà tôi bắt qua sông Bứa. Ðôi lúc không biết mình sẽ bấu víu vào đâu để yên ổn về mặt tâm hồn. Tôi từng nhủ học xong, đi làm rồi tôi sẽ không về làng Khua.Ngôi làng chênh vênh bên bờ sông Bứa. Tôi đã tự nhủ với lòng mình cả nghìn lần tôi sẽ ra đi để mẹ phải hối hận về mình… Nhưng cuối cùng bản chất yếu đuối của người phụ nữ đã chiến thắng” (Tôi tên Quyên).
Cũng có thể đó không chỉ là bản chất yếu đuối của phụ nữ, bởi có khá nhiều nhân vật nữ trong các các câu chuyện của nữ tác giả Ðinh Thuỳ Hương khá mạnh mẽ, làm chủ về kinh tế, đôi lúc làm chủ được những tình huống mà người thân của mình gây ra. Nhưng (dường như) họ đã nhận phần thiệt về mình trong tâm thế bình thản, chứ không coi đó là sự chịu đựng hay thua thiệt. "Bóng mẹ đổ dài trên dốc, bóng tôi cũng đổ dài theo mẹ. Không có khoảng cách, không có hố sâu vô hình ngăn cách.Tất cả là yêu thương. Giọng mẹ trầm hẳn lại: Con đừng nói gì, mẹ đã có câu trả lời từ trước khi con muốn ra đi. Mẹ cũng biết con và dì Ba con toan tính những gì. Nhưng ở đời, không cứ là phải hận thù nhau. Mẹ đã được ông ấy để lại tài sản vô giá nhất là con trên đời. Vì thế mẹ nghĩ mình nên cảm ơn ông ấy. Mẹ không đòi hỏi gì hơn… Nước mắt tôi rớt xuống, bàn chân xào xạo trên cát sỏi theo mẹ về nhà” (Nắng dọc triền sông)"
Khi đọc "Dừng lại để... nghĩ", có lẽ không ít lần độc giả sẽ... ngừng đọc và đặt ra câu hỏi, liệu số phận của những người phụ nữ trong các truyện ngắn của tác giả Thuỳ Hương có khác đi nếu như họ không tự ám thị với chính bản thân rằng "đó chính là số phận dành cho mình" rồi trôi xuôi cuộc đời mình theo những lá lay, chìm nổi. Chẳng hạn như nhân vật Thư, lớn lên trong một gia đình nghèo khó, chứng kiến mọi nhọc nhằn của đời mẹ, và dù là một cô gái khá giỏi giang nhưng Thư đã (ít nhiều) nhắm mắt đưa chân cưới một người chồng có tâm trí khi tỉnh, khi điên như thể mặc định số phận mình sinh ra đã vậy.
"Cho đến khi Thư lấy Su, nhà vẫn trống hơ trống hoác, trời mưa, nhà dột từng hạt trên nền đất lạnh, buồn đến thấu ruột gan.Năm ấy Thư mười chín tuổi.Vừa đen lại vừa béo.Thực ra khi đó Su vẫn chưa ngơ ngẩn như bây giờ. Lúc đó Su chỉ khèo tay, thỉnh thoảng lăn đùng ra vì bệnh động kinh. Kệ, dù thế thì Su vẫn lấy được Thư - cô gái vâm vấp, hay lam hay làm. Ngày cưới, bao nhiêu người tặc lưỡi thương Thư. Lấy chồng tỉnh còn chả ăn ai, huống hồ… câu nói lửng lơ trôi vèo. Như nước cuồn cuộn mùa lũ, như sông luôn tìm về biển. Như con người vận hạn tới đâu cũng chỉ biết đổ tại phận người” (Phận người).
Ừ thì, vẫn có những cái kết có hậu, chẳng hạn như đứa con gái bướng bỉnh đã bỏ nhà đi làm ăn xa chỉ vì ba của mình bước thêm bước nữa, giờ đã nhận ra đó chỉ là sự ương bướng, cố chấp của mình sau những nhẫn nại yêu thương của người mẹ kế (Những buổi chiều màu tím).
Hay như người đàn ông bị vợ phụ bạc, sau bao năm cực nhọc làm gà trống nuôi con, nhưng khi chứng kiến cảnh người vợ cũ của mình “thân tàn ma dại” thì ông đã ngỏ ý với con cái hãy cùng ông mở rộng vòng tay đón mẹ trở về để gia đình được đoàn viên như xưa (Cha tôi).
Nhưng điều đọng lại khi khép lại tập truyện ngắn "Dừng lại để... nghĩ" vẫn là những trăn trở về thân phận buồn những người phụ nữ - đã lùi về một bước để làm vợ, làm mẹ, tròn vẹn nghĩa vụ dâu con trong gia đình. Thôi thì, cũng tự an ủi, ít ra, họ đã lựa chọn điều đó bởi biết đâu, đối với họ, được làm mẹ, được làm dâu thảo, vợ hiền là một thiên chức lớn lao, một đặc ân mà Thượng Ðế đã dành cho phụ nữ…Và họ chấp nhận điều đó tự như là một món quà chứ không coi đó là gánh nặng hay thiệt thòi. Cũng có thể lắm chứ!./.
Ngọc Lợi
Xem thêm bình luận