Nơi vùng đất cực Nam của Tổ quốc có hàng trăm loài cây trái. Một trong những loài cây gần gũi, thân thiết nhất là cây dừa. Dừa đồng hành với người Cà Mau không chỉ trong chiến đấu mà còn góp phần đắc lực trong phát triển kinh tế và sinh hoạt hằng ngày. Dù qua bao thăng trầm của cuộc đời, dừa vẫn gắn bó với con người như hình với bóng. Người Cà Mau “đầu đội trời, chân đạp đất” từ buổi khai thiên lập địa đến bây giờ, từ cái ăn, cái ở, từ phút giây cất tiếng khóc chào đời đến lúc ra đi về cõi vĩnh hằng, luôn đắm mình trong ngọt ngào mát rượi của dừa xanh.
Nơi vùng đất cực Nam của Tổ quốc có hàng trăm loài cây trái. Một trong những loài cây gần gũi, thân thiết nhất là cây dừa. Dừa đồng hành với người Cà Mau không chỉ trong chiến đấu mà còn góp phần đắc lực trong phát triển kinh tế và sinh hoạt hằng ngày. Dù qua bao thăng trầm của cuộc đời, dừa vẫn gắn bó với con người như hình với bóng. Người Cà Mau “đầu đội trời, chân đạp đất” từ buổi khai thiên lập địa đến bây giờ, từ cái ăn, cái ở, từ phút giây cất tiếng khóc chào đời đến lúc ra đi về cõi vĩnh hằng, luôn đắm mình trong ngọt ngào mát rượi của dừa xanh.
Nguồn gốc của loài thực vật này đang còn nhiều tranh cãi. Một số học giả cho rằng nó có nguồn gốc ở khu vực Ðông Nam Á, trong khi những người khác cho rằng nó có nguồn gốc ở miền Tây Bắc Nam Mỹ. Không phụ thuộc vào nguồn gốc của nó, dừa đã phổ biến khắp vùng nhiệt đới, có lẽ nhờ có sự trợ giúp của những người đi biển trong nhiều trường hợp. Phải chăng trái dừa nhẹ và nổi trên mặt nước nên đã được phát tán rộng khắp nhờ các dòng hải lưu trên biển như truyền thuyết dưa hấu An Tiêm thời đại Vua Hùng?
Dừa loài cây quen thuộc của làng quê Việt Nam. Ảnh internet |
Dừa xuất hiện trên đất Cà Mau vào thời điểm nào chưa có câu trả lời, nhưng có lẽ nó gắn liền với những người đi mở đất. Trong hành trình của đất về phương Nam, mắm là loài cây đạp lên phong ba bão tố, tiên phong lấn biển, còn dừa là loài cây minh chứng cho sự hiện hữu của con người nơi vùng đất nở?
Thời chiến tranh, dừa cùng người xung phong vào đồn bót giặc, vươn mình che chở cho dân, cho bộ đội, ngăn bước quân thù, hứng chịu nhiều đau thương để giữ đồng lúa chín, giữ mái nhà xưa. Dừa là trạm canh gác giặc, là điểm “chém dè” lúc túng đường khi giặc ruồng bố, là cột cờ của quân giải phóng, là “trạm thông tin” dán áp phích tuyên truyền cổ động và cũng là điểm tựa để du kích hạ trực thăng. Trong những năm tháng máu lửa chiến tranh ác liệt, từ trái tim mình, Nhà thơ Lê Anh Xuân đã thốt lên: "Dừa ơi dừa! Người bao nhiêu tuổi/ Mà lá tươi xanh mãi đến giờ/ Tôi nghe gió ngàn xưa đang gọi/ Xào xạc lá dừa hay tiếng gươm khua".
Dừa là vật liệu cho con người làm nhà che nắng, che mưa. Làm cái nôi cho trẻ thơ, cái giường cho tuổi già yên giấc ngủ. “Cây cầu dừa” se duyên cho tình yêu đôi lứa ngọt ngào, kết giao tình làng, nghĩa xóm khi tối lửa tắt đèn. Người Cà Mau đã kết hợp chất béo của dừa, vị ngọt đậm đà của mía, độ mặn nồng của biển, hoà quyện với hương thơm đồng nội để tạo nên hương vị quê hương. Tép rang dừa, cá bống kho dừa, mắm chưng với nước cốt dừa, bí đỏ hầm dừa… là những món ăn thường nhật khó quên. Lươn um dừa với lá nhàu, ăn một lần nhớ mãi. Trong những ngày Tết, dù nghèo nhưng gia đình nào cũng phải có nồi thịt heo kho với nước dừa và dăm ba trứng vịt, gọi là kho tàu...
Dưới bàn tay và khối óc tài hoa của con người, dừa là chất liệu để sản xuất hàng thủ công mỹ nghệ phục vụ cho đời. Thân và gáo dừa làm đũa, muỗng, nĩa, đĩa, bình, ly, tách, hộp đựng thuốc, gương, lược, túi xách tay, đồi mồi, tôm, cua, ếch, nhái, bình hoa, có cả các loại cúp bóng đá… trông thật là xinh. Dầu dừa thô là mặt hàng truyền thống, cơm dừa nạo sấy, sản xuất ra để xuất khẩu đem về ngoại tệ cho đất nước. Kẹo dừa vẫn là mặt hàng có thương hiệu mạnh. Mùa khô, cầm cả trái dừa tươi uống, nghe cơ thể mát rượi ngọt ngào.
Cũng như con cá, con tôm, vỏ dừa khô đã lên đường xuất ngoại. Trước kia vỏ dừa khô được coi là phế phẩm, người dân dùng để làm chất đốt hoặc để san lấp các ao, đìa. Sau này nó được thu mua để sản xuất sợi, làm thảm.
Hàng trăm năm đã trôi qua, cây dừa vẫn thuỷ chung, son sắt với người, tiếp tục cuộc hành trình về với tương lai tươi sáng./.
Trần Lượng