Sau hợp nhất, Cà Mau sở hữu không gian rộng mở và tiềm năng dồi dào để ngành tôm bứt phá. Thế nhưng, người nuôi và doanh nghiệp vẫn đối mặt nhiều rào cản, đòi hỏi sự đồng hành, hỗ trợ từ nhiều phía để vượt thách thức, phát triển bền vững, xứng tầm “thủ phủ tôm” cả nước.
- Khi "thủ phủ tôm" căng buồm ra biển lớn - Bài 1: Nhân đôi thế mạnh
- Khi “thủ phủ tôm” căng buồm ra biển lớn - Bài 2: Nuôi tôm sạch, chinh phục thị trường khó tính
Theo ông Nguyễn Văn Trung, Phó Chi cục Trưởng Chi cục thuỷ sản - Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Cà Mau, phần lớn hộ nuôi tôm vẫn sản xuất tự phát, chưa tham gia hợp tác xã, chưa áp dụng quy trình nuôi chuẩn. Liên kết chuỗi còn lỏng lẻo, đầu ra và giá cả thiếu ổn định. Nhiều vùng nuôi quảng canh cải tiến, siêu thâm canh thiếu hạ tầng thủy lợi, lưới điện, giao thông nội đồng và hệ thống xử lý nước thải; mạng lưới quan trắc môi trường vùng nuôi còn thiếu, tiềm ẩn nguy cơ dịch bệnh và ô nhiễm.
.jpg)
Nước thải từ các công ty chế biến thuỷ sản, nước thải sinh hoạt, tôm công nghiệp thải ra sông, kênh rạch theo dòng thuỷ triều rồi dẫn vào vuông tôm, ảnh hưởng nghiêm trọng đến môi trường sản xuất. (Ảnh chụp tại xã Sông Đốc).
Khó khăn từ nội tại ðến khách quan
Ông Lê Văn Diệp, nông dân ấp Công Ðiền, phường Vĩnh Trạch, than: “Bây giờ nuôi tôm khó lắm, ô nhiễm môi trường đã đến mức báo động. Phần lớn các hộ nuôi đều thua lỗ. Trước đây ấp của tôi gần như 100% hộ đầu tư cho con tôm, gần đây có đến 70% treo ao và cho thuê đất, nguyên nhân chính là do nguồn nước ô nhiễm”.
Cùng chung nỗi lo, ông Trần Huy Đức, Chi hội trưởng Chi hội Nông dân ấp Biện Nhạn, xã Phan Ngọc Hiển, cho biết: “Bà con nuôi tôm dưới tán rừng chịu ảnh hưởng nặng từ nước thải công ty chế biến thủy sản và các đầm công nghiệp, theo thủy triều vào vuông khiến tôm chết kéo dài.”
Bên cạnh đó, giá tôm nguyên liệu biến động, thuế chống bán phá giá, chi phí vận chuyển, thức ăn, nhân công tăng cao và áp lực cạnh tranh từ Ấn Độ, Ecuador… càng làm bài toán nuôi tôm thêm gian nan. Nhiều thị trường xuất khẩu như Mỹ, EU còn đòi hỏi chứng nhận môi trường, truy xuất nguồn gốc nghiêm ngặt, khiến không ít vùng nuôi khó đáp ứng.
.jpg)
Ðặt lú bắt tôm dưới tán rừng đước xã Tam Giang.
Theo ông Nguyễn Văn Cảnh, Phó Tổng Giám đốc Công ty Cổ phần Xuất nhập khẩu Thuỷ sản Năm Căn: "Ðiều đáng lo ngại nhất hiện nay là chính sách thuế mới và nguyên liệu tôm sú quảng canh giảm nhiều so với những năm trước, lao động thiếu nhiều, giá điện, nguyên vật liệu phụ... tăng, khiến giá bán tăng theo, dẫn đến sản phẩm khó cạnh tranh với các nước khác".
Ông Trình Trung Phi, Phó Tổng Giám đốc Kỹ thuật, Phó Tổng Giám đốc Tôm thương phẩm, Công ty CP Việt Úc Bạc Liêu, phân tích: "Dưới tác động của biến đổi khí hậu, thâm canh hoá của ngành nuôi tôm thì quy mô nông hộ không thể kiểm soát được tác động ô nhiễm đến môi trường nước của cả tỉnh và khu vực. Lãnh đạo tỉnh nên có quy hoạch tổng thể cho ngành tôm nuôi nước lợ trên cơ sở đánh giá điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội của từng xã, phường, nắm rõ từng lớp bản đồ hiện trạng nuôi, tốc độ tăng trưởng, hiện trạng bệnh tật, chất lượng nguồn nước... Cùng với đó là đẩy mạnh các mô hình nuôi tôm nước lợ theo hướng kinh tế tuần hoàn để bảo vệ môi trường và bền vững sinh kế cho người dân".
“Khát vốn” cộng gánh nặng chi phí
Hiện nay, ngoài thách thức về môi trường, người nuôi tôm còn oằn lưng “cõng” trên vai hàng loạt các chi phí đầu tư.
Nguồn giống chất lượng, sạch bệnh, yếu tố quan trọng nâng cao năng suất, hiệu quả tôm nuôi.
Ông Phạm Minh Tươi, nông dân nuôi tôm xã Ðông Hải, cho biết: “Lợi nhuận phần lớn bị thức ăn và vật tư nuốt hết. Muốn vay vốn ưu đãi thì thủ tục quá rườm rà, nên bà con thường mua nợ đại lý, chịu giá cao hơn 10–12 ngàn đồng/kg. Chưa kể thuốc xử lý môi trường, trị bệnh cho tôm cũng đắt đỏ. Nuôi trúng nhưng giá thấp vẫn lỗ.”
Ông Huỳnh Xuân Diện, Chủ tịch HTX Nuôi tôm năng suất cao Tân Hưng (xã Tân Hưng), tính toán: "Tôm thẻ chân trắng loại 40 con/kg giá thu mua nguyên liệu 120 ngàn đồng/kg, giá thành sản xuất chiếm khoảng 80 ngàn đồng, nông dân chỉ lãi khoảng 40 ngàn đồng, đó là nuôi thuận và sử dụng đất tự có, nếu phải thuê đất hay sản xuất gặp rủi ro thì nông dân cầm chắc thua lỗ, nợ nần và sẽ không có điều kiện tái đầu tư. Thậm chí phải bán đất để thanh toán tiền thức ăn, nếu không, tiền nợ sẽ tiếp tục sinh lãi và nông dân sẽ không còn khả năng chi trả".
Ông Nguyễn Thu Ðông, xã Tạ An Khương, cho biết: "Có kinh nghiệm hơn 10 năm trong nghề, nhưng tôi vẫn có vụ thắng, vụ phá huề, có khi lỗ. Bà con trong xã và các xã lân cận cũng gặp khó khăn tương tự, số chủ đầm còn nợ tiền thức ăn khá lớn, bình quân mỗi hộ từ 300-500 triệu đồng, khả năng thu hồi vốn cũng khó".
Thu hoạch tôm công nghiệp tại xã Trần Phán.
Trong khi đó, ở Thái Lan và Ecuador, việc mua thức ăn gần như được đầu tư trực tiếp từ cánh đồng đến nhà máy, hoặc nhà phân phối cấp 1 mà không phải gánh thêm các khoản chi phí phát sinh hay qua nhiều khâu trung gian như ở Việt Nam. Vì thế, nông dân sản xuất tôm ở các nước này không ngừng nâng cao năng lực cạnh tranh cho con tôm, thậm chí vươn sâu, lấn sân sang cả các quốc gia chuyên về con tôm.
Trước những khó khăn và thách thức trên, Cà Mau và các tỉnh trong khu vực có thế mạnh về con tôm cần quy hoạch, có chiến lược tổng thể cho ngành tôm, bắt đầu từ thức ăn, vật tư thuỷ sản; con giống sạch bệnh, khoẻ mạnh và cả chính sách về tín dụng đầu tư trong nuôi tôm bằng mô hình liên kết có trách nhiệm, thay vì để nông dân “tự bơi” là chính như hiện nay. Ðồng thời, kết nối hỗ trợ DN xúc tiến thương mại với các địa phương có nhu cầu tiêu thụ thuỷ sản lớn trên thế giới để có thể xây dựng thương hiệu “Tôm Cà Mau”, “Cua Cà Mau”... ra toàn thế giới, để các thương hiệu thuỷ sản lớn biết đến giá trị văn hoá của sản phẩm đặc trưng vùng đất địa đầu cực Nam Tổ quốc.
GS.TS Trần Ngọc Hải, Phó Hiệu trưởng Trường Ðại học Cần Thơ, cho rằng: "Hiện ngành tôm tỉnh Cà Mau cũng như khu vực đối mặt nhiều thách thức (chi phí sản xuất cao, giá bán thấp, dịch bệnh thường xuyên xảy ra, ô nhiễm môi trường…). Ðể nâng cao hiệu quả sản xuất bền vững, các DN và người nuôi cần mạnh dạn thay đổi, ứng dụng công nghệ vào sản xuất nhằm tối ưu chi phí, nâng cao giá trị và chất lượng tôm nuôi, đồng thời phải hình thành thói quen nuôi tôm trong hệ thống tuần hoàn kết hợp đa loài, giảm phát thải ra môi trường, có như thế mới đảm bảo tính bền vững cho nghề nuôi tôm".
Loan Phương - Trung Dũng - Hoàng Lam
Bài cuối: Hình mẫu của quốc gia về tôm sạch - bền vững
Xem thêm bình luận