Theo quy định, tất cả các tổ chức, cá nhân sản xuất, kinh doanh thuộc mọi thành phần kinh tế, khi bán hàng, dịch vụ phải lập và giao hoá đơn (HÐ) hợp pháp cho khách hàng. Nếu không lập và giao HÐ giá trị gia tăng sẽ bị coi là hành vi trốn thuế. Tuy nhiên, trên thực tế, việc bán hàng không giao HÐ hiện nay đang diễn ra khá phổ biến, đến mức người bán, người mua xem đó là chuyện... tất nhiên. Việc này vô tình tiếp tay, tạo điều kiện cho các cơ sở kinh doanh khai man, trốn thuế. Ngoài việc khiến cho Nhà nước thất thu thuế, hành vi này còn tạo điều kiện để hàng gian đến tay người tiêu dùng.
- Hình thành văn hoá hoá đơn - Bài 2: Chưa rõ quyền lợi khi lấy hoá đơn
- Hình thành văn hoá hoá đơn - Bài cuối: Cần chế tài đủ mạnh
Bài 1: Dễ mua bán khống hoá đơn
Thuế giá trị gia tăng (VAT) là loại thuế gián thu, tiền thuế được cấu thành trong giá hàng hoá và dịch vụ, người tiêu dùng là người cuối cùng chịu thuế. Hiện nay, rất nhiều công ty, cửa hàng, đặc biệt các dịch vụ kinh doanh liên quan đến ăn uống, vui chơi giải trí lờ đi, hầu như thuế VAT chỉ dành cho những người... yêu cầu HÐ. Khi khách hàng không lấy HÐ, thì HÐ đó nhiều khả năng được xuất khống cho một giao dịch khác để hợp thức hoá chi phí.
Ðòi trả thêm tiền
Kết thúc bữa ăn tại một quán lớn nằm ở Phường 5, TP Cà Mau, chị N.T.M (Phường 8, TP Cà Mau) gọi nhân viên phục vụ ra tính tiền và yêu cầu xuất HÐ đỏ thì được phục vụ quán trả lời, nếu muốn có HÐ thì phải trả thêm 10% trên tổng tiền HÐ, còn không xuất HÐ thì không cần cộng thêm. Tương tự, tại nhà hàng trên đường Nguyễn Trãi, Phường 9, TP Cà Mau, chị N.V.A (Phường 5, TP Cà Mau) cũng được nhân viên phục vụ ở đây yêu cầu, nếu muốn có HÐ đỏ thì trả thêm 10%.
Ðể có HÐ mang về cơ quan thanh toán sau chuyến công tác tại Cà Mau, khách hàng đã trả 10% VAT, nhưng phải đợi 1 ngày quay lại mới có HÐ đỏ. Mặc dù trước khi vào quán ăn lớn ở Phường 5, TP Cà Mau, đã được nhân viên phục vụ xác nhận là quán có HÐ, nhưng khi thanh toán, anh Nguyễn Thế A (giám đốc khu vực miền Tây của một công ty nội thất) đưa các thông tin của công ty để xuất HÐ thì nhân viên nhà hàng thông báo hôm sau mới có HÐ. Anh A chẳng biết phải làm sao vì ngay hôm đó anh phải trở lại Cần Thơ. Ðể có HÐ về thanh toán vào chi phí đi đường của công ty, anh đành nhờ bạn tại Cà Mau hôm sau nhận giúp.
Hoá đơn tạm tính xuất cho khách hàng không ghi rõ thành phần thuế đã có thu trong tổng HÐ hay chưa thu.
Anh L.Q.H (chủ quán ăn tại Phường 7, TP Cà Mau) cho hay: “Khách lẻ hay khách đi cùng gia đình, bạn bè đến ăn ít khi đòi HÐ, thường chỉ cần lấy HÐ tạm tính để về chia thanh toán với nhau. Khách không đòi hỏi, vui vẻ khi quán không cộng 10% thuế trên HÐ. Chỉ có những người làm việc trong tổ chức mới yêu cầu lấy HÐ đỏ để thanh toán”.
Hiện nay, người dân vẫn chưa quen với việc lấy HÐ VAT sau khi giao dịch, mặc dù Chính phủ đã quy định, các giao dịch mua bán có giá trị trên 200 ngàn đồng thì cá nhân, doanh nghiệp (DN) kinh doanh phải có trách nhiệm xuất hoá đơn VAT cho người mua. Nhưng trong thực tế, người mua hàng chưa quen việc lấy HÐ và đơn vị bán cũng cố tình không xuất HÐ.
Bà N.T.H, Công ty TNHH Tư vấn Ðầu tư và Phát triển Khánh Lộc (Phường 5, TP Cà Mau), cho biết, không chỉ ở các quán nhậu, karaoke, khách sạn, nhà hàng... tình trạng bán hàng nhập nhèm về số tiền thuế VAT cũng xảy ra rất phổ biến trong các giao dịch. Tại các cơ sở này, thuế VAT có thể được thu thêm hoặc không thu thêm phụ thuộc vào mối quan hệ giữa khách hàng và người bán, vào thái độ cương quyết khi thanh toán của người mua. Bên cạnh đó, việc xuất HÐ thường chậm 1-2 ngày, do các DN nhỏ không thuê kế toán trực tiếp tại quán ăn, mà thuê kế toán bên ngoài, một kế toán có thể làm cho 5-7 quán là chuyện bình thường.
Trục lợi từ HÐ
“Muốn có HÐ thanh toán chi phí, chỉ cần đưa cho họ thông tin đơn vị mình như tên, mã số thuế... Họ sẽ đề nghị thẳng thắn với mình là họ sẽ dùng HÐ đỏ của khách hàng trước đó không có nhu cầu xuất. Mình chỉ cần chi 10% trên tổng HÐ là được, 10% đó dành để quán đóng thuế”, chị N.T.T.Q, phó giám đốc, phụ trách các tỉnh miền Tây của một công ty về lĩnh vực trang thiết bị y tế, khẳng định.
Theo chị Q, việc mua bán HÐ chủ yếu là dùng HÐ của khách hàng trước không dùng đến để hợp thức hoá, nhằm gian lận, trốn thuế.
Ðể kiểm chứng vấn đề trên, chúng tôi đề nghị với chủ một quán ăn lớn ở Phường 5, TP Cà Mau, xuất khống HÐ để về thanh toán, chủ quán liền gật đầu và ra giá 10% tiền thuế trên tổng tiền HÐ của khách hàng trước đó không lấy HÐ đỏ. Chỉ cần cung cấp thông tin cụ thể về tên đơn vị thanh toán, địa chỉ, mã số thuế sẽ có liền, khi nào lấy HÐ cũng được.
Cán bộ Phòng Thanh tra - Kiểm tra 2, Cục Thuế Cà Mau, kiểm tra, rà soát hồ sơ, chứng từ của các DN trên địa bàn tỉnh, không bỏ lọt dấu hiệu vi phạm.
Việc thông đồng xuất khống HÐ, thu 2 lần VAT của các đơn vị kinh doanh và hưởng trọn chi phí HÐ do người yêu cầu thông đồng với cơ sở kinh doanh, khiến Nhà nước không những không thu được khoản nào, mà còn mất đi một khoản hoàn thuế do các giao dịch khống này.
Ðiều 5, Nghị định 123/2020, quy định rõ về các hành vi bị cấm trong lĩnh vực HÐ, chứng từ. Cụ thể, cấm đối với tổ chức, cá nhân bán, cung cấp hàng hoá, dịch vụ, tổ chức, cá nhân có quyền và nghĩa vụ liên quan thực hiện hành vi gian dối, như sử dụng HÐ không hợp pháp, hợp lệ; cản trở công chức thuế thi hành công vụ, gây tổn hại sức khoẻ, nhân phẩm của công chức thuế khi đang thanh tra, kiểm tra về HÐ, chứng từ; truy cập trái phép, làm sai lệch, phá huỷ hệ thống thông tin về HÐ, chứng từ; đưa hối lộ hoặc thực hiện các hành vi khác liên quan HÐ, chứng từ nhằm mưu lợi bất chính. |
Hiện nay trên mạng xã hội có nhiều nhóm, hội kín chuyên mua bán HÐ. Thử nhập cụm từ “mua bán HД trên công cụ tìm kiếm Google, sẽ xuất hiện rất nhiều web chào bán HÐ VAT của nhiều ngành nghề, lĩnh vực, công khai trên các hội, nhóm, với vài ngàn đến vài chục ngàn thành viên. Lời chào mời thường là, nơi uy tín, mức chiết khấu thấp, kèm theo mức độ bảo mật, an toàn và cam kết thanh toán.... Chi phí được tính theo tỷ lệ phần trăm, tuỳ theo giá trị trong tổng HÐ cao hay thấp. Cụ thể, HÐ trị giá từ 15 triệu đồng trở xuống, chi phí là 3-4%, giá trị càng cao thì phí xuất khống càng rẻ.
Tràn lan các hội nhóm hoạt động mua bán hoá đơn công khai thông qua các trang mạng xã hội. (Hình ảnh được chụp trên trang Facebook khi nhập cụm từ “mua bán hoá đơn”).
Ông Nguyễn Thanh Tòng, Phó trưởng phòng Thanh tra - Kiểm tra 2, Cục Thuế tỉnh Cà Mau, thông tin: “Theo quy định, tất cả các đơn vị kinh doanh lớn hay nhỏ đều phải thực hiện việc xuất HÐ khi bán hàng, bán hàng mà không xuất HÐ là hành vi gian lận thuế. Giá thanh toán là giá đã có thuế VAT, khi người mua trả tiền thì số tiền thanh toán đã có thuế VAT, DN không thể buộc người mua trả thêm 10% (nếu muốn có HÐ) sau khi đã thanh toán. Ðây là trách nhiệm của bên bán; bên mua hàng, dù là người tiêu dùng hay DN, đều phải yêu cầu bên bán xuất HД./.
Hồng Phượng - Việt Mỹ
Bài 2: Chưa rõ quyền lợi khi lấy hoá đơn