(CMO) Trong bối cảnh hội nhập, đổi mới, Ðảng và Nhà nước ta xác định “Kinh tế tập thể là thành phần kinh tế quan trọng, phải được củng cố và phát triển cùng kinh tế Nhà nước trở thành nền tảng vững chắc của nền kinh tế quốc dân. Phát triển kinh tế tập thể là xu thế tất yếu trong bối cảnh hội nhập quốc tế, phù hợp với kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa” (Nghị quyết số 20-NQ/TW, ngày 16/6/2022, của BCH Trung ương Ðảng khoá XIII “Về tiếp tục đổi mới, phát triển và nâng cao hiệu quả kinh tế tập thể trong giai đoạn mới”). Cùng với xu thế ấy, kinh tế tập thể tại Cà Mau đang có những chuyển biến tích cực, toàn diện cả về nhận thức, tư duy, tổ chức, hiệu quả hoạt động.
Bên cạnh những dấu ấn đột phá, đổi mới, kinh tế tập thể ở Cà Mau vẫn còn vấp phải những rào cản, vướng mắc từ nguyên nhân chủ quan, khách quan. “Cởi trói” cho kinh tế tập thể, vực dậy sức mạnh lớn lao của thành phần kinh tế này được coi là vấn đề cấp thiết, quan trọng, góp phần hiện thực hoá mục tiêu xây dựng tỉnh Cà Mau phát triển nhanh, bền vững.
Bài 1: “Cởi trói” tư duy
Ông Trần Hữu Thanh, Chủ tịch Hội đồng Quản trị (HÐQT) Liên hiệp Hợp tác xã (HTX) Dịch vụ nông nghiệp Cà Mau, đơn vị tiên phong và cũng là duy nhất cho đến thời điểm này của toàn tỉnh Cà Mau được thành lập, hoạt động theo mô hình liên hiệp HTX, cho biết: “Bằng sự trải nghiệm, tâm huyết, hiểu biết của bản thân về kinh tế tập thể địa phương, tôi cho rằng, bệnh thành tích, thích báo cáo "đẹp", chỉ nhìn thấy được những lợi ích nhỏ, ngắn hạn đang làm cho nhiều tổ hợp tác, HTX tự trói mình trong phạm vi phát triển hạn hẹp, thiếu chiến lược, thiếu những ước mơ lớn, tư duy làm ăn lớn”.
Ông Trần Hữu Thanh, Chủ tịch HÐQT Liên hiệp HTX Dịch vụ nông nghiệp Cà Mau giới thiệu mô hình mới nuôi cua thương phẩm trong lòng ống khép kín.
Nhiều trăn trở
Thành lập ngày 28/12/2021, Liên hiệp HTX Dịch vụ nông nghiệp Cà Mau nhận ra ngay một nghịch lý, đó là sản phẩm của mình làm ra hầu như không phục vụ cho thị trường nội tỉnh. Cho đến nay, ông Thanh vẫn không thôi trăn trở: “Những sản phẩm tốt nhất của Cà Mau chưa thật sự được người dân tỉnh mình lựa chọn tiêu dùng. Việc “thua” ngay chính sân nhà là điều hết sức đáng tiếc”. Vấn đề không chỉ nằm trong việc hình thành, quảng bá, giới thiệu và phân phối sản phẩm, câu chuyện ai cũng rõ là sản phẩm của các tổ hợp tác, HTX đã quá quen thuộc, vì thế, nhu cầu của người tiêu dùng tại chỗ không nhiều.
Nhưng đó cũng chưa là gốc rễ vấn đề.
Hầu như các tổ hợp tác, HTX “mạnh ai nấy làm”, không có sự hỗ trợ, hợp tác chặt chẽ, thậm chí là những cách hành xử “thiếu chuyên nghiệp, không bền vững”. Lấy ví dụ cụ thể từ hoạt động của đơn vị, ông Thanh chia sẻ: “Một số tổ hợp tác, HTX gởi sản phẩm để chúng tôi tổ chức quảng bá, giới thiệu, kết nối, tiêu thụ. Khi họ có mối làm ăn riêng thì dứt ngang, không hề có trao đổi gì, thật sự rất hụt hẫng. Một số khác, khi đưa sản phẩm cho chúng tôi thì đòi ngay “tiền tươi, thóc thật”, thiếu sự chia sẻ, phối hợp, vô cùng khó để hợp tác lâu dài”.
Một câu chuyện khác, về trái dưa hấu Lý Văn Lâm đã vang tiếng xa, gần. Người trong cuộc (đề nghị giấu tên) kể: “Dưa hấu Lý Văn Lâm từ một nông sản vô danh, giờ đã có chỗ đứng vững chắc trên thị trường, xuất hiện ở những kệ hàng sang trọng trong siêu thị. Nhưng HTX và các thành viên hầu như không nhận về lợi ích tương xứng với công sức bỏ ra. Cá biệt, có tình trạng tiểu thương cứ vào mùa là thu gom tràn lan dưa nguyên liệu, chính quyền địa phương cũng chưa có động thái bảo vệ, hỗ trợ. Vì thế, trái dưa Lý Văn Lâm đến tay người tiêu dùng nhiều khi không đảm bảo chất lượng, nguồn gốc xuất xứ”. Nhân vật này còn đau đáu khoản nợ 500 triệu đồng mà HTX đứng ra vay để bao tiêu, “giải cứu” dưa hấu Lý Văn Lâm khi hàng hoá ùn ứ mà chưa có phương án chi trả do hoạt động HTX gặp nhiều khó khăn.
Theo đánh giá của ông Thanh, tư duy manh mún, “ăn xổi” của các tổ hợp tác, HTX có nguyên nhân sâu xa từ nhận thức chưa thông suốt, trong khi vốn liếng thì yếu. Thành ra cái gì cũng phải “mì ăn liền”, không thể đáp ứng được cung cách làm ăn chuyên nghiệp. Cảnh “liệu cơm gắp mắm”, “sợ cụt vốn” và cả những cú vấp ngã khi ra sân chơi lớn khiến hầu hết tổ hợp tác, HTX thu mình lại với mục tiêu “ăn chắc, mặc bền”. Và như thế, cả quy mô và sự phát triển của kinh tế tập thể bị nhiều sợi dây vô hình trói chặt, rất khó vươn tầm.
Tư duy nhỏ, không thể làm ăn lớn
Cốt lõi giá trị của kinh tế tập thể là tạo ra chủ thể có đủ sức để vươn ra những sân chơi lớn, thoát khỏi tư duy, cung cách làm ăn nhỏ lẻ, manh mún. Ông Thanh cho biết: “Tham dự nhiều cuộc hội họp về kinh tế tập thể, tôi biết tâm lý của các tổ hợp tác, HTX là muốn khẳng định mình. Nhưng nói thật, những con số về sản lượng, doanh thu đã chỉ rõ thực tế là những chủ thể này chưa sẵn sàng cho tư duy làm ăn lớn. Nếu chỉ thoả mãn như thế, hoặc khá hơn chút nữa, đó vẫn là kiểu tư duy cũ, tư duy nhỏ. Và những tổ hợp tác, HTX hiện nay có cảm giác như là một giao kèo làm ăn của nhiều xã viên cộng lại, chưa thành một chỉnh thể, một sức mạnh, một khát khao thống nhất”.
Tư duy lớn, làm ăn lớn, đủ sức cạnh tranh sòng phẳng và khẳng định vị thế là mục tiêu không thể khác của kinh tế tập thể Cà Mau. (Ảnh: Ông Trần Phước Nhân (bên phải) giới thiệu sản phẩm nước mắm Ngọc Trân của HTX Ngọc Trân, thị trấn Cái Đôi Vàm, huyện Phú Tân).
Ngay tại Liên hiệp HTX Dịch vụ nông nghiệp Cà Mau, ông Thanh nhìn nhận: “Chúng tôi tiên phong, nhưng kỳ thật là hoạt động chưa đúng với loại hình. Ðơn vị hầu như không có giải pháp nào để ràng buộc về mặt trách nhiệm, quyền lợi với các HTX thành viên”. Hiện nay, đơn vị này đang có sự tham gia, phối hợp, kết nối của khoảng 50 HTX trên toàn tỉnh, trong đó có 6 HTX thành viên. Tuy nhiên, trong quá trình hoạt động, số lượng này liên tục biến động, dẫn theo nguồn hàng hoá cũng không ổn định. Ðối với những đơn hàng lớn, đơn vị vẫn rất khó khăn để có thể đảm bảo. Liên hiệp HTX cũng chỉ trở thành nơi trung chuyển hàng hoá của các tổ hợp tác, HTX mà chưa thể trở thành đầu tàu đủ sức kéo cả đoàn tàu phát triển.
Anh Châu Ngọc Sang (bên trái), thị trấn Rạch Gốc, huyện Ngọc Hiển, mong mỏi sớm được tham gia vào HTX để nâng tầm giá trị sản vật ba khía muối của địa phương.
Ông Trần Văn Mân, Phó chủ tịch Liên minh HTX tỉnh Cà Mau, chia sẻ: “Trong số 265 HTX hiện nay, có 26 HTX ngưng hoạt động, 2 HTX giải thể. Những HTX mạnh, phát triển đột phá chưa nhiều. Liên minh HTX tỉnh Cà Mau đã đề ra 14 nhiệm vụ trọng tâm trong năm 2023, không gì khác là cùng với các chủ thể xở gỡ những khó khăn trong hoạt động. Ðiều kỳ vọng lớn nhất của chúng tôi là các chủ thể phải tự làm mới mình, mới trong nhận thức và tư duy, mới trong mục tiêu, kế hoạch, giải pháp phát triển. Muốn đi xa, phải đi cùng nhau, phải có tư duy lớn, cung cách làm ăn chuyên nghiệp, đó là câu chuyện không thể khác đối với lĩnh vực kinh tế tập thể”./.
Phạm Hải Nguyên
Bài 2: Những tín hiệu tích cực
Xem thêm bình luận