ĐT: 0939.923988
Thứ hai, 7-10-24 02:31:45
Theo dõi Báo điện tử Cà Mau trên

Nhớ Tết quê

Báo Cà Mau

Công đoạn làm bánh tét ăn Tết ở quê. Ảnh: Internet

Hằng năm, cứ độ khoảng ngày 10 tháng Chạp là mẹ tôi lặt lá mấy cây trước sân nhà. Mẹ bảo: “Muốn mai nở đúng vào mấy ngày Tết thì phải lặt lá và thời gian lặt lá là từ ngày 10-15 tháng Chạp. Sau khi lặt lá thì dừng tưới nước cây mai một vài ngày…”.

Thấy mẹ tôi lặt lá mai, mấy đứa cháu cũng tham gia, nhưng chỉ lặt được một lúc thì thằng Tí phàn nàn: “Tết chi cho cực vậy, nào là lặt lá mai rồi dọn dẹp, trang hoàng nhà cửa… Tất bật cả tuần lễ, song qua ngày mùng 1 tháng Giêng thì coi như… hết Tết”.

Nghe thằng cháu đích tôn than, mẹ tôi dịu dàng: “Tụi con bây giờ, ngày nào cũng ăn ngon, mặc đẹp; đứa ở quê, đứa thành thị muốn gặp nhau thì chỉ cần mở điện thoại… nên thấy Tết không có gì đặc biệt. Còn thời của bà, khó khăn, thiếu thốn trăm bề nên ngày Tết mới được ăn ngon, mặc đẹp, người thân mới có dịp gặp nhau, nên công việc chuẩn bị đón Tết tuy hơi cực nhưng ai cũng nghe lòng xốn xang”.

Tạm ngưng công việc lặt lá mai, bà cháu ngồi quây quần dưới cội mai già, mẹ tôi chậm rãi: “Một năm có 4 mùa, mùa xuân là mùa đẹp nhất trong năm, thời điểm bắt đầu cho sự sống sinh sôi nảy nở, cây cối đâm chồi nảy lộc báo hiệu cho một sự khởi đầu mới tốt đẹp với nhiều khát vọng. Cho nên, người xưa đã chọn mùa xuân làm thời gian chuyển tiếp giữa cũ và mới, ngày đầu của tiết xuân gọi là tiết Nguyên đán (“nguyên” là sự khởi đầu, “đán” là buổi sáng sớm) và đọc theo âm Hán - Việt là Tết Nguyên đán. Đây là Tết cổ truyền dân tộc, là dịp để mọi gia đình đoàn viên, để bày tỏ lòng thành kính đối với các bậc thánh thần, tạ ơn tổ tiên; mọi người được nghỉ ngơi, trút bỏ những điều không may năm đã qua, kỳ vọng một năm mới an lành…”.

Rồi mẹ kể cho các cháu nghe về Tết quê ngày trước, trong sự hoài niệm của chính mình: Bước vào tháng Chạp, thời tiết se lạnh thì làng trên xóm dưới, ai nấy tranh thủ lúc nông nhàn để chuẩn bị các thứ cần thiết cho ngày Tết, không khí xuân theo đó lan toả khắp nơi. Bởi ngày ấy, mọi thứ trong nhà từ đồ ăn, thức uống cho đến các vật dụng trang hoàng nhà cửa… đều do người dân tự làm lấy, ngay cả chuyện quần áo mới cho bọn trẻ cũng được may bởi người thợ trong xóm. Không như bây giờ, thứ gì cũng có sẵn trong chợ.

Độ khoảng Rằm tháng Chạp là đám thanh niên bắt đầu tập trung vần công tát đìa bắt cá đồng. Vì ngày đó không có máy bơm nước nên phải đắp đập, tát nước bằng cách múc tay hoặc bằng gàu sòng và phải thay nhau tát nước nhiều giờ liên tục thì đìa mới trơ đáy dần. Bắt cá xong thì chọn những con khoẻ mạnh rọng để ăn trong mấy ngày Tết, phần còn lại xẻ phơi khô.

Ngày 23 tháng Chạp, trời còn lờ mờ thì những người nội trợ đã nấu xong nồi chè trôi nước, rồi chuẩn bị sẵn nhang, đèn, nước trà… cúng tiễn Ông Táo về trời. Lễ vật đơn sơ nhưng chất chứa thành tâm, cầu xin Ông Táo báo cáo tốt về gia chủ với Ngọc Hoàng, mong năm mới gia đình được thuận lợi làm ăn. Sau lễ cúng tiễn Ông Táo, mọi hoạt động chuẩn bị Tết, nhà nhà bắt đầu tất bật giặt giũ mùng mền, làm cỏ trong sân vườn, xung quanh nhà, dọn dẹp, lau chùi nhà cửa…

Ngày 25 tháng Chạp, sau khi cúng tiễn ông bà về trời, cả nhà cùng ăn bữa cơm tất niên, tiện thể phân chia công việc chuẩn bị đón Tết. Đàn ông, thanh niên thì nhận trách nhiệm quét mạng nhện, lau chùi lư đồng, nhà cửa, tảo mộ ông bà. Cánh nội trợ, thiếu nữ thì lo phần bánh mứt, người khéo tay thì lo cắt giấy màu tạo hình kết nối thành dây treo trang trí không gian phòng khách; còn bọn trẻ lấy dầu lửa luân phiên "kỳ hòm" cho nhau. Rộn ràng nhất là quết bánh phồng (thường làm theo kiểu vần công), ngày ấy ở quê chủ yếu là quết bằng cối và dùng chày để giã khi bột vừa hấp xong còn nóng, nên tờ mờ sáng đã nghe tiếng chày khua bồm bộp hoà cùng tiếng nói cười ấm tình làng xóm.

Khéo léo cắt giấy màu thủ công để tạo dây treo trang trí trong nhà. Ảnh: Internet

Thuở ấy, một số làng quê còn giữ tục dựng nêu ngày Tết. Trưa ngày 30 tháng Chạp, thanh niên trong xóm rủ nhau đi chọn tre, chặt mang về nhà rồi gọt hết cành, lá (chỉ chừa phần ngọn), thân cây tre được treo thêm hành, tỏi và một ít trầu, cau. Theo quan niệm dân gian, hành, tỏi sẽ xua đuổi ma quỷ tà khí, còn trầu, cau là thể hiển sự hiếu kính của con cháu đối với các bậc tiền hiền.

Chiều 30 tháng Chạp, mọi việc chuẩn bị đã xong, tất cả tập trung dọn bày mâm cỗ đón rước ông bà, nhà nào dù nghèo đến đâu thì cũng phải chuẩn bị mâm cơm tươm tất, không thể thiếu món thịt kho tàu và canh khổ qua. Sau bữa cơm đoàn viên, già, trẻ trong nhà quây quần trò chuyện bên bếp lửa ngoài sân nhà để canh nồi bánh tét và đón giao thừa.

Sáng mùng 1, bọn trẻ quần áo mới tinh, xếp hàng chúc Tết ông bà, cha mẹ và đón nhận những bao lì xì đỏ chót; thanh niên, thiếu nữ lập nhóm đi từng nhà trong xóm chúc Tết. Cứ thế kéo dài cho đến mùng 3 Tết. Song, Tết quê ngày trước đâu chỉ có 3 ngày mà được kéo dài ít nhất 7 ngày và hương xuân tiếp tục vấn vương cho đến ngày Rằm tháng Giêng. Sau đó, mọi người mới chính thức bắt đầu công việc trong năm mới với tràn đầy niềm tin, hy vọng được đấm ấm, sung túc.

“Tết xưa thật dung dị nhưng không kém phần rộn rã và không khí ngày xuân ấm áp, chan hoà quá phải không các cháu”, mẹ tôi cười với các cháu của mình đang lắng nghe câu chuyện về cái Tết quê ngày trước./.

 

Mỹ Pha

Chén cơm đồng bằng

Tôi sinh ra ở Bạc Liêu, một tỉnh xa xôi của đồng bằng sông Cửu Long. Ngày tôi còn bé, khoảng 60 năm trước, khi tôi biết bưng chén cơm lên ăn, là tôi được bà mẹ nghèo dầu dãi một sương hai nắng của mình dạy cho bài học về thái độ đối với hạt cơm.

Về đâu những hạt phù sa...

Dòng Mê Kông chảy vào đất Việt, từ bao đời nay gom góp phù sa hình thành nên đồng bằng châu thổ an lành, với cộng đồng dân cư mang dáng nét “văn hoá miệt vườn”, “văn hoá sông nước” hào sảng xứ này. Cà Mau - “ngón chân cái chưa khô bùn vạn dặm” - (Nguyễn Tuân) là miền đất tận cùng của đồng bằng châu thổ, được tạo nên bởi những hạt phù sa màu mỡ ấy.

Tản mạn về rồng

Rồng (âm Hán Việt gọi là long) là loài vật chỉ có trong huyền thoại được dân gian khắc hoạ hình tượng đầu sư tử, mình rắn, chân cọp, móng vuốt của chim ưng để biểu hiện sự dũng mãnh, uy lực.

Nhớ Tết quê

Bắt cá mùa nước rọt

Xóm tôi hầu như nhà nào cũng có ao, đìa, có đất nuôi tôm, chí ít cũng được vài ba công, lúc tôm thất cũng có cá lóc, cá phi, cá bống ăn qua bữa. Riêng nhà tôi chỉ mấy mét đất ven sông để cất nhà ở.

Xuân gần lại - Nhớ Tết xưa

Tết cổ truyền Giáp Thìn 2024 đang đến gần. Tết Nguyên đán gắn liền với phong tục của người Việt Nam từ rất lâu đời, thế nhưng cái Tết ngày nay ít nhiều biến đổi cho phù hợp với sự phát triển của xã hội.

Chuyến hàng cuối năm

Hồi nhỏ, tôi nghe ông nội tôi nói: “Nhờ có cách mạng mà ông bà mới có đất đai chia cho con cháu”. Sau này lớn lên tôi mới biết, nguồn gốc đất đai mà ba tôi và chú bác mỗi người vài công là do Nhà nước cấp cho giai cấp “bần cố nông” sau năm 1945, khi ta giành được chính quyền.

Chà gạo ăn Tết

Tôi không nhớ chính xác nhà mình thôi chở lúa đi chà gạo hồi nào, chỉ nhớ là cũng lâu lắm rồi. Bởi vậy, mấy ngày giáp Tết, tạt ngang nhà máy xay lúa ở ấp Tân Hưng, xã Lý Văn Lâm, TP Cà Mau, nhìn cảnh bốc vác, tất bật cân đong, vận chuyển gạo, nếp, tấm, cám... trong âm thanh rền rền, ù ù tiếng máy chạy xay lúa, bụi cám bám phủ mọi ngóc ngách, cảm giác hoài niệm ùa về.

Tản mạn về ảnh báo chí

Dù hơn 10 năm làm phóng viên nhưng chưa bao giờ tôi được đánh giá cao về kỹ năng hình ảnh, tự mình nhận thấy đó cũng là nhược điểm cần cải thiện nhiều thêm. Dự nhiều lớp tập huấn về ảnh báo chí, song, trong đầu cũng còn nhiều băn khoăn, chưa thông suốt. Ảnh báo chí là một yếu tố quan trọng cấu thành tác phẩm báo chí, thậm chí, trong một số trường hợp sẽ quyết định đến giá trị, sức sống, sự lan toả của tác phẩm báo chí. Hiểu điều ấy là một việc, song thực tế tác nghiệp, tôi và không ít đồng nghiệp đều loay hoay khổ sở với khâu hình ảnh.

Còn thương tre trúc sau vườn...

Theo dấu chân của những lớp người tiền nhân, nghề đan đát về với Cà Mau, cây tre, cây trúc cũng thành khoảnh, thành vườn, thân thuộc và đắc dụng chớ không còn mọc hoang tạp, vô năng. Nếu tính thời gian cũng đã hơn trăm năm. Ðiểm độc đáo của nghề đan đát ở Cà Mau là theo vùng, theo xóm, theo sự trao truyền, mỗi nơi có những sản phẩm đặc trưng, nổi danh riêng biệt. Như bên Thới Bình, nức tiếng nhất là mặt hàng mê bồ, cần xé; trong khi đó, miệt U Minh lại vang danh với những mặt hàng tinh xảo gia dụng như rổ, nia, sịa, sàng, thúng...