(CMO) Bảo tồn văn hoá cho đồng bào các dân tộc là nhiệm vụ trọng tâm được Ðảng và Nhà nước quan tâm. Bảo tồn văn hoá không chỉ góp phần chấn hưng, quảng bá, mà còn tạo nên nét đặc trưng riêng của từng dân tộc. Ðây là vấn đề vừa mang tính thường xuyên, vừa cấp thiết được đặt ra.
>> Bài 2: Văn hoá - nghệ thuật truyền thống trước nhiều thách thức
Cà Mau hiện có 7 ngôi chùa Khmer thuộc hệ phái Nam Tông, theo tập tục, vào những ngày lễ, bà con phật tử Khmer tập trung lại các chùa để làm lễ cầu phước, cúng tam bảo, nơi đây được xem là trung tâm sinh hoạt văn hoá cộng đồng, nơi gắn liền với cuộc sống dân cư, là chỗ dựa tinh thần tín ngưỡng tôn giáo; nơi bảo tồn phát triển giá trị văn hoá truyền thống, đào tạo toàn diện về nhân cách đạo đức của đồng bào dân tộc Khmer.
Ða dạng loại hình văn hoá
Ðồng bào dân tộc Khmer có nhiều loại hình nghệ thuật đặc trưng, như dân ca, hò đối đáp, hát trữ tình, múa Xavikakeo,... Ðặc biệt, trong dân ca dân tộc Khmer có dân ca lao động, ca ngợi tinh thần lao động cần cù, hăng say trong sản xuất; dân ca sinh hoạt qua bài hát giao duyên; múa Lâm Thol; dân ca phục vụ trong đám cưới, đám tang, hay nghệ thuật nhạc trống lớn.
Hàng năm, có nhiều lễ hội định kỳ được diễn ra trong khuôn viên chùa, như lễ dâng áo cà sa (lễ dâng y Kathina), được tổ chức từ ngày 16/9-15/10 (âm lịch); lễ đặt cơm vắt (Phua Chum Bon) diễn ra trong vòng nửa tháng vào cuối tháng 8, hay lễ Phật đản (Bon Visaka Bochesa, được tổ chức vào Rằm tháng Tư (âm lịch). Ðây là lễ lớn trong đạo Phật, đã trở thành phong tục của đồng bào dân tộc Khmer.
Ngoài những lễ hội tôn giáo được người dân chú trọng, các lễ hội dân gian, Tết truyền thống... cũng được diễn ra trong chùa một cách sôi nổi, tiêu biểu là Chôl Chhnăm Thmây, lễ cúng Trăng (Ok Om Bok), lễ cúng ông bà (Sene Dolta), không chỉ có những tín đồ Phật giáo mà còn có sự tham gia của dân tộc Kinh, Hoa.
Y phục cổ truyền người Khmer Cà Mau còn thể hiện rõ trong ngày cưới. Cô dâu mặc chiếc Sàm pốt hôl màu đỏ thắm, khăn quàng trắng, chéo ngang người và đội mũ (pkái plác), đội loại mũ hình tháp nhiều tầng. Chú rể trong y phục cổ truyền xà rông (hội) và áo ngắn bỏ ngoài, màu đỏ, cổ đứng, xẻ tà mặt trước, quàng khăn trắng (kal xial), đeo theo con dao cưới (kầm pách) để bảo vệ cô dâu.
Y phục truyền thống người Khmer Cà Mau trong ngày cưới, gả. Ảnh: NHẬT MINH
Ðặc biệt, dân tộc Khmer còn giữ được khá rõ nét yếu tố văn hoá ẩm thực, có thể kể các loại mắm mà người Khmer thường làm, như mắm prahóc, mắm ompư, tôm tép, mắm poling làm bằng cá sặt, mắm pha ớt là mắm chua. Trong đó, loại mắm quốc hồn quốc tuý của người Khmer ở Cà Mau, đó là mắm prahóc.
Cần bảo tồn và phát huy giá trị văn hoá
Hiện nay, có nhiều loại hình văn hoá gắn liền với người dân trong đời sống hàng ngày được phát huy và bảo tồn. Tuy nhiên, có những loại hình dễ bị du nhập và biến tướng như nghệ thuật dù kê, chữ Khmer... thì đang dần mai một.
Theo đó, tổ chức sưu tầm, ghi hình, ghi âm các tiết mục dù kê, đặc biệt phỏng vấn nghệ nhân viết tuồng dù kê, nghệ sĩ ca - diễn, nhạc công... gắn với biểu diễn phục vụ để vừa thị phạm truyền nghề, vừa góp phần phục dựng, giới thiệu, lan toả nghệ thuật dù kê trong đồng bào dân tộc Khmer.
Khuyến khích thành lập các câu lạc bộ nghệ thuật quần chúng trong đồng bào dân tộc Khmer để vừa giữ gìn văn hoá nghệ thuật truyền thống, vừa phát huy nghệ thuật dù kê. Tổ chức các lớp dạy chữ Khmer, thiết kế và trình diễn thời trang dân tộc Khmer..., đưa nội dung này vào trường phổ thông dân tộc nội trú trên địa bàn tỉnh. Ðặc biệt, đưa nội dung nghệ thuật dù kê vào Liên hoan Văn hoá - Thể thao 3 dân tộc Kinh - Hoa - Khmer của tỉnh; tích cực tham gia liên hoan nghệ thuật dù kê của các tỉnh, thành phố trong cả nước; tạo điều kiện cho lực lượng chuyên và không chuyên được đi thực tế, trao đổi kinh nghiệm với các đoàn nghệ thuật Khmer của khu vực ÐBSCL.
Khâu tuyển diễn viên cho sân khấu dù kê cũng đang được quan tâm. Giải pháp hiện nay là tập trung dàn dựng các vở dù kê cho Ðoàn Nghệ thuật Khmer đi trình diễn, giới thiệu, qua đó tuyển chọn những diễn viên năng khiếu để đào tạo theo kế hoạch của tỉnh. Ðồng thời, phối hợp với Trường Ðại học Trà Vinh mở lớp trung cấp về sân khấu dù kê để nhân viên, diễn viên Ðoàn Nghệ thuật Khmer tỉnh Cà Mau, diễn viên các câu lạc bộ nghệ thuật quần chúng và học sinh có nguyện vọng tham gia. Bên cạnh đó, tuyển chọn các em có năng khiếu để tiếp tục huấn luyện, đào tạo chuyên sâu, tạo ra lớp trẻ kế thừa.
Còn về chữ viết, ông Hùng nhấn mạnh: “Cần tiếp tục đẩy mạnh việc đưa chương trình dạy song ngữ (tiếng Việt - tiếng Khmer) vào tất cả các trường nơi có đông đồng bào Khmer sinh sống một cách phù hợp, hiệu quả. Các ban, ngành liên quan cần phối hợp với ngành giáo dục sớm đề ra những giải pháp thiết thực nhằm bảo tồn và phát huy tiếng nói, chữ viết của đồng bào Khmer.
Theo đó, cần tập trung khảo sát tình hình đội ngũ giảng dạy để có kế hoạch tập huấn nghiệp vụ sư phạm cho các vị sư sãi trong chùa và những người trực tiếp đứng lớp giảng dạy, nhằm đáp ứng tốt hơn nữa công tác dạy chữ Khmer; cung cấp đầy đủ trang thiết bị dạy học; thường xuyên kiểm tra, giám sát để việc giảng dạy được thực hiện ngày một tốt hơn... Ngoài ra, đẩy mạnh công tác tuyên truyền sâu rộng trong đồng bào Khmer, giúp bà con thấy được ý nghĩa và tầm quan trọng của việc học tiếng, học chữ dân tộc, từ đó có ý thức gìn giữ, phát huy bản sắc văn hoá dân tộc./.
Kim Cương - Lam Khánh
Xem thêm bình luận