Trong khi Ðảng, Nhà nước, Chính phủ, toàn hệ thống chính trị, toàn xã hội cùng hướng về đồng bào các tỉnh, thành phía Bắc khắc phục, tái thiết cuộc sống sau những mất mát, thiệt hại nặng nề vì bão lũ, thì hàng loạt tin giả (fake news) xuất hiện, lan tràn khắp mạng xã hội. Trước những biến cố mất mát, đau thương của cộng đồng, một số cá nhân lại coi đó là cơ hội để trục lợi với động cơ, suy nghĩ hết sức vị kỷ, lệch lạc, thậm chí là tàn nhẫn.
- Cảnh giác đối tượng giả danh cán bộ Sở Thông tin và Truyền thông
- Nhận diện tin giả và chủ động phòng, chống
- Cảnh báo việc lợi dụng bão số 3, giả mạo Hội Chữ thập đỏ để kêu gọi quyên góp lừa đảo
Tranh: Minh Tấn
Phải khẳng định, những biến cố chỉ làm bừng sáng hơn truyền thống tốt đẹp của dân tộc Việt Nam về nghĩa đồng bào, tinh thần đoàn kết, tương thân tương ái; khẳng định bản chất, giá trị ưu việt của Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa dưới sự lãnh đạo tuyệt đối của Ðảng Cộng sản Việt Nam. Những giá trị tốt đẹp, năng lượng tích cực đang được thắp lên, trao truyền và lan toả khắp xã hội sau bão lũ với biết bao tấm lòng, nghĩa cử trân quý của các tổ chức, cá nhân hướng về đồng bào các tỉnh, thành miền Bắc.
Trước, trong và sau bão lũ, dịch tin giả hoành hành khắp cõi mạng. Trước khi bão Yagi đổ bộ, một số hội nhóm, tài khoản mạng xã hội đã đồng loạt đăng tải những hình ảnh, chú thích nói về mức độ tàn phá ghê gớm của cơn bão này tại Philippines như: “Hình ảnh sau khi bão đổ bộ vào Philippines khiến hàng chục ngàn người ra đi...”; “2 giờ sau khi siêu bão đi qua Philippines”... gây tâm lý hoang mang, lo lắng cho người dân. Tuy nhiên, khi kiểm chứng, các tài khoản này bị bốc phốt là sử dụng các hình ảnh từ cơn bão Haiyan năm 2013 tại Philippines để câu like, câu view.
Khi bão Yagi đổ bộ với mức độ tàn phá kinh hoàng, vấn nạn tin giả lại càng nhức nhối. Không hiểu vì lý do, mục đích gì, một chiến sĩ công an đang làm nhiệm vụ trong tâm bão lũ bỗng chốc bị cư dân mạng gán ghép, chia sẻ thông tin đã hy sinh, anh phải tự mình đính chính với cộng đồng mạng. Chưa hết, để câu view, một chủ tài khoản đăng tải hình ảnh người đàn ông dầm mình trong nước đưa vợ con ngồi trong chiếc thau nhựa để chạy lũ. Và tất cả ngỡ ngàng và phẫn nộ khi biết đó chỉ là cảnh dàn dựng của một Youtuber (!).
Tin giả về các vụ việc liên quan đến bão lũ như vỡ đê, sập nhà, lũ quét... liên tục xuất hiện trên mạng xã hội, thậm chí hiện diện ở cả... một số cơ quan báo chí chính thống. Liên quan đến sự kiện sập cầu Phong Châu tại tỉnh Phú Thọ ngày 9/9, một số tài khoản, nhóm hội mạng xã hội thông tin: “Xe con trôi, vụ cầu Phong Châu, lũ cuốn 10 cây số đã cứu được và 4 người trong xe còn sống vào bờ an toàn. Phép mầu mong đến những người tiếp theo”. Khi chính quyền sở tại xác minh, hoá ra hình ảnh được đăng tải là của người dân đi ăn cưới ở địa bàn khác (xã Tân Sơn, tỉnh Phú Thọ), đậu xe bên đường bị nước lũ cuốn đi, sau đó thì tìm thấy và trục vớt đưa xe lên bờ.
Có thể nhận diện điểm chung của các tin giả, đó là nêu thông tin giật gân, ăn theo sự kiện có tính chất biến cố, thảm hoạ và tâm lý đám đông để tăng lượng tương tác, câu view; hoặc chỉ để nổi tiếng một cách bất chấp; thậm chí là trục lợi bất chính.
Sau bão lũ, nhiều người bị bốc phốt vì phông nền việc đóng góp ủng hộ đồng bào bị bão lụt. Việc sao kê công khai, minh bạch các khoản đóng góp của Uỷ ban Trung ương MTTQ Việt Nam đã khiến nhiều người thích khoe mẽ, đánh bóng bản thân phải lên tiếng đính chính, xin lỗi vì đã gian dối khi đăng tải sự ủng hộ, đóng góp thực chất của mình. Có những người chỉ vì nông cạn và bốc đồng, nhưng cũng có những người cố ý, có chủ đích, với sự gian dối, khi bị phát hiện, bị vạch trần thì tìm mọi cách để lấp liếm bằng những “tâm thư” dài dòng và vô trách nhiệm.
Ðỉnh điểm của sự vô cảm, tàn nhẫn và độc ác chính là mạo danh công việc ý nghĩa, nhân văn là ủng hộ đồng bào bị thiệt hại vì bão lũ để trục lợi. Có cá nhân tự thú vì biển thủ đóng góp, thu về túi riêng, sau khi cộng đồng mạng “check VAR” sao kê. Dù đã khắc phục, kèm theo “tâm thư xin lỗi”, nhưng hình ảnh, uy tín, danh dự của người ấy thì mãi mãi bị hoen ố, không gì gột rửa được. Phẫn nộ hơn, hàng loạt tài khoản mạo danh công tác cứu trợ, ủng hộ đồng bào bão lũ xuất hiện, mà rất tiếc, không ít người đã bị mắc lừa, bị lợi dụng. Lừa đảo thời đại số dẫu biết rằng muôn hình vạn trạng, hết sức tinh vi, nhưng việc trục lợi trên thảm cảnh mất mát, đau thương của đồng bào là tội ác đáng lên án, đáng bị trừng trị thích đáng gấp trăm, gấp ngàn lần.
Dẫu biết tin giả là vấn nạn khó có thể chấm dứt triệt để, là mặt trái cùng đồng thời tồn tại bên cạnh những tiện ích to lớn của thời đại số. Thế nhưng, nạn nhân của tin giả, chủ thể tham gia, ngoài việc đáng thương, cần sự đồng cảm, thì cũng cần phải tự trách, tự cảnh tỉnh, nâng cao bản lĩnh của chính mình khi tham gia môi trường số với đầy rẫy những cạm bẫy, thật - giả lẫn lộn. Bất cứ môi trường nào cũng cần văn hoá ứng xử tương thích, thời đại số cần có những công dân số, cần cả những quy chuẩn, quy tắc, ý thức trách nhiệm của từng cá nhân khi tham gia.
Sử dụng mạng xã hội tỉnh táo, văn minh, thông minh, có trách nhiệm là đòi hỏi quan trọng với công dân số. Sự cẩn trọng, tỉnh táo là không bao giờ thừa khi ứng xử với môi trường mạng xã hội của mỗi cá nhân, đặc biệt là trong những vấn đề nóng bỏng, những câu chuyện thu hút được sự quan tâm lớn của toàn xã hội. Ðừng tự biến mình thành loại “kền kền bàn phím” để “ăn hôi xác thối” từ nỗi đau, sự mất mát của đồng loại, đồng bào. Một hành động rất nhỏ thôi, trước khi share, like, bình luận, đăng tải bất cứ nội dung gì trên không gian mạng xã hội, dành một khoảnh khắc để cân nhắc, suy nghĩ. Bởi xét cho cùng, tài khoản mạng xã hội mang tính đại diện, biểu hiện đầy đủ nhất cuộc sống, hình ảnh, giá trị thực chất của mỗi cá nhân.
Một tín hiệu tích cực, đó là cộng đồng mạng hiện nay rất tinh tường, công tâm trong việc phơi bày, lên án những sự giả trá, mạo danh trên không gian mạng xã hội. Ðiều đó tiếp tục khẳng định, lan toả những giá trị chân chính, tốt đẹp trong đời sống và cả trong không gian số. Mỗi người, hãy bằng sự tự hào và tình yêu quê hương, đất nước; bằng cuộc sống thực tại và cả tiếng nói trên không gian số để góp sức làm sáng ngời thêm hình ảnh đất nước và con người Việt Nam đẹp rạng rỡ, chung thuỷ, nghĩa tình, với sức mạnh vĩ đại, có thể đương đầu và chiến thắng mọi nghịch cảnh, biến cố./.
Phạm Quốc Rin
Xem thêm bình luận