Xây dựng nông thôn mới: Cần giữ vững nhóm tiêu chí “mềm”

Sau gần 5 năm thực hiện Chương trình Xây dựng nông thôn mới, bộ mặt nông thôn trên địa bàn tỉnh có nhiều đổi thay, tác động tích cực đến mọi mặt đời sống người dân. Tuy nhiên, thực tế trong khi những tiêu chí như: điện, đường, trường, trạm… chỉ cần Nhà nước đầu tư nguồn vốn kết hợp với đóng góp của Nhân dân sẽ thực hiện thuận lợi thì có những tiêu chí, việc hoàn thành đã khó, giữ vững được lại càng khó hơn.

Sau gần 5 năm thực hiện Chương trình Xây dựng nông thôn mới, bộ mặt nông thôn trên địa bàn tỉnh có nhiều đổi thay, tác động tích cực đến mọi mặt đời sống người dân. Tuy nhiên, thực tế trong khi những tiêu chí như: điện, đường, trường, trạm… chỉ cần Nhà nước đầu tư nguồn vốn kết hợp với đóng góp của Nhân dân sẽ thực hiện thuận lợi thì có những tiêu chí, việc hoàn thành đã khó, giữ vững được lại càng khó hơn.

Đó là những tiêu chí “mềm” như: an ninh - trật tự xã hội, môi trường, tỷ lệ hộ nghèo, thu nhập, văn hoá… Việc hoàn thành các tiêu chí này gặp nhiều khó khăn, nhưng để giữ vững lại càng khó khăn hơn, vì khoảng cách giữa đạt và không đạt vốn “mong manh”, thiếu bền vững.

Phải trên tinh thần tự giác

Nhiều hàng rào cây xanh này được trồng trong ngày đoàn đi thẩm tra xã nông thôn mới.

Tân Hải là 1 trong 4 xã điểm xây dựng nông thôn mới của tỉnh. Ðến thời điểm này, mặc dù đã đạt 18/19 tiêu chí (tiêu chí chợ không thực hiện), nhưng nhóm tiêu chí về: hộ nghèo, môi trường và tỷ lệ người dân tham gia bảo hiểm y tế vẫn còn nhiều chuyện để bàn.

Ông Phan Mộng Thành, Phó Chủ tịch UBMTTQVN tỉnh Cà Mau, thành viên tổ thẩm định nông thôn mới tại xã Tân Hải, bộc bạch: “Mặc dù địa phương đã rất cố gắng trong phấn đấu đạt các tiêu chí nhưng một số tiêu chí vẫn còn ở mức “mong manh, dễ vỡ”. Cụ thể như tiêu chí hộ nghèo, mặc dù đã cố gắng xét công nhận trước quy định nhưng cũng vẫn còn ở mức cao (4,6%). Tiêu chí tỷ lệ hộ tham gia bảo hiểm y tế cũng vậy. Hiện tại Tân Hải là xã thuộc Chương trình 135 nên người dân được cấp thẻ bảo hiểm y tế, tuy nhiên, sau khi công nhận đạt chuẩn NTM rồi thì xã không còn là xã nghèo nữa thì liệu có bao nhiêu người dân tự nguyện tham gia bảo hiểm y tế?”.

Một thực tế dễ nhận thấy là đa số các xã đã công nhận đạt chuẩn nông thôn mới thời gian qua còn vướng vấn đề môi trường (thiếu hàng rào cây xanh; chưa có địa điểm tập kết rác thải mà chủ yếu là đào hố chôn rác tại gia đình, xây dựng nhà tiêu hợp vệ sinh…). Trong khi đó, tiêu chí này cũng khá “nhạy cảm” vì kết quả của nó phụ thuộc phần nhiều vào ý thức của người dân.

Anh Hồng Văn Lân, ấp Quảng Phú, xã Tân Hưng Tây, huyện Phú Tân, bộc bạch: “Nông thôn mới phải làm về lâu về dài chứ một ngày một bữa sao làm được. Chỉ tính cái chuyện phát cỏ thôi, mới bữa trước thông báo thì bữa sau cán bộ xách máy đến dọn luôn cho dân, làm thiệt hại cả hoa màu của dân trồng. Cán bộ năng nổ thì có năng nổ thật, nhưng không thể làm thay dân hoài được. Làm sao để dân hiểu và dân tự giác làm thì mới thật sự là nông thôn mới”.

Trong vận động tháo dỡ cầu tiêu trên sông cũng vậy, nếu không xuất phát từ tinh thần tự nguyện của người dân thì việc tháo dỡ cũng mang tính chất đối phó, sau khi công nhận rồi thì mọi việc sẽ lại như cũ.

Không chỉ gặp vướng mắc ở tiêu chí an ninh trật tự, môi trường mà một số tiêu chí khác như văn hoá, thu nhập... cũng khiến không ít địa phương “thấp thỏm” khi giữ chuẩn. “Các tiêu chí này luôn thay đổi, phụ thuộc nhiều vào ý thức người dân và các yếu tố khách quan nên việc có giữ chuẩn được hay không không thể nói trước được”, ông Trần Viết Luận, Chủ tịch UBND xã Hàm Rồng, huyện Năm Căn, trăn trở.

Cần chuyên tâm giữ gìn danh hiệu đã đạt

Còn với tiêu chí thu nhập, thực tế từ các xã NTM cho thấy, không phải địa phương nào cũng tìm được hướng đi phù hợp để chuyển dịch cơ cấu kinh tế, nâng cao thu nhập người dân, nhất là với các xã thuần nông, tỷ lệ lao động nông nghiệp chiếm hơn 70%. Một phần cũng do nguồn lực đầu tư cho phát triển sản xuất nông nghiệp tại địa phương còn hạn chế, đặc biệt là đầu tư cho việc chuyển giao tiến bộ KHKT mới vào sản xuất, tạo vùng sản xuất hàng hoá tập trung còn rất ít, tổng mức đầu tư cho phát triển sản xuất nông nghiệp chưa tương xứng với nhu cầu thực tiễn. Do vậy, việc nâng cao mức thu nhập đối với những địa phương này trở nên vô cùng khó khăn.

Ông Trần Ðăng Khoa, Phó Chi cục trưởng Chi cục Thống kê, bộc bạch: “Mặc dù đã qua các địa phương cũng đã tính toán khá bài bản về thực hiện tiêu chí thu nhập, tuy nhiên, đó chỉ là hình thức bên ngoài, nội hàm bên trong (cơ cấu kinh tế) vẫn còn nhiều vấn đề băn khoăn. Cán bộ thống kê chủ yếu nắm chính xác về khoản thu nhập từ tiền công, tiền lương của người có việc làm thường xuyên thôi chứ về thực tế sản xuất thì chỉ qua lời khai của chủ hộ (việc này còn mang tính chủ quan). Chính vì vậy, bình quân thu nhập nhìn chung cũng chưa thể hiện hết được chất lượng sống của người dân có được nâng lên hay không”.

Ông Ðoàn Văn Bình, Chánh Văn phòng Ðiều phối nông thôn mới tỉnh, nhận định: “Hiện các địa phương đã hoàn thành chương trình nông thôn mới đang gặp thách thức không nhỏ trong việc giữ vững các tiêu chí đã đạt, nhất là những tiêu chí “mềm” như văn hoá, an ninh trật tự, môi trường… Theo tôi, muốn tháo gỡ khó khăn này, đòi hỏi mỗi cán bộ, đảng viên ở địa phương phải thường xuyên bám sát cơ sở, gần dân để hiểu hoàn cảnh từng gia đình thì mới có cách tuyên truyền hiệu quả, nâng cao nhận thức của người dân trong việc chấp hành các chủ trương, đường lối, chính sách, pháp luật của Ðảng và Nhà nước. Ngoài ra, các địa phương cần tập trung củng cố, xây dựng những tổ tự quản, tổ dân phòng và nhân rộng các mô hình hay về an ninh trật tự; tổ chức ra quân tổng dọn vệ sinh môi trường đường làng, ngõ xóm gắn với việc chỉnh trang tường rào, cổng ngõ một cách thường xuyên hơn; thắt chặt tinh thần đoàn kết trong cộng đồng dân cư thì mới mong giữ vững được nhóm tiêu chí này”.

Rõ ràng, sau khi được công nhận xã đạt chuẩn NTM, các địa phương vẫn còn rất nhiều việc phải làm. Xây dựng NTM không dừng lại ở việc hoàn thành đủ 19/19 tiêu chí mà cần giữ vững, củng cố và phát triển thành quả đạt được, đồng thời đầu tư cho phát triển sản xuất để nâng cao đời sống người dân. Theo Phó Ban thường trực nông thôn mới tỉnh Cà Mau Lê Dũng, thời hạn công nhận xã NTM chỉ 5 năm, hết thời gian này, khi xét lại, xã đó không đạt điểm NTM sẽ không được công nhận tiếp. Bởi vậy, các địa phương cần có ý thức gìn giữ thành quả xây dựng NTM đã đạt được, đồng thời nâng cao chất lượng các tiêu chí để không bị tụt hậu và mất danh hiệu NTM./.

Bài và ảnh: Tâm Như