Hôm nay, tự dưng nhìn con thấy lớn hơn, đáng yêu hơn trong màu áo đồng phục mầm non. Mùa tựu trường tháng chín, một thời ba đã đi qua, nhưng những tiếng trống khai giảng vẫn làm lòng ba thổn thức. Ông nội con, một đời nông dân, lúc nhắm mắt xuôi tay vẫn hỏi bà nội “tôm tép nhà mình ra sao?”. Bà nội con, cũng một đời nông dân, buôn thúng bán bưng, học hành lớp 2 trường làng và lời lãi toàn tính rợ.

Chín Hột cầm chén thuốc, tay run lẩy bẩy. Thầy Hai nói, uống chén thuốc này xong, răng rụng, mắt mờ, chân tay quìu quặt, sau này ăn cơm còn khó huống hồ cầm súng. Kệ, miễn là không cầm súng bắn vào đồng đội của mình, đồng bào của mình, cái mạng này coi như bỏ. Ực một cái, Chín Hột đập bể luôn cái chén, ngồi thụp xuống gốc cây dừa mé sau chòi nhà.

Chuyện một nghệ sĩ tham gia nhiều lĩnh vực nghệ thuật bây giờ không còn là của hiếm nữa. Nhưng một người hoạt động ở 2 lĩnh vực không ăn nhập gì với nhau mà thành công cả hai xem ra cũng còn hơi lạ, bởi 1 bên thì bay bổng - lãng mạn, 1 bên thì nghiêm túc - mẫu mực, vậy mà anh đã khéo léo quyện 2 thứ vào nhau thành 1 tác phẩm tuyệt hảo. Người tôi đang nhắc tới đó là Thầy giáo - Nghệ sĩ nhiếp ảnh (NSNA) Tạ Hoàng Nguyên.

Năm 1964, mấy anh em tôi theo mẹ vào Cà Mau lần thứ hai, điểm đến cũng tại nhà cô dượng Ba Hốt ở xóm cuối kinh Sáu Thước, xã Trần Hợi, huyện Trần Văn Thời. Qua một ngày nghỉ chân, hôm sau ba tôi dắt mấy mẹ con tôi đi bộ từ đây về tới nhà ở tận Kinh Hãng, thuộc xã Khánh Hưng A.

Mùa thu dịu dàng trở thành nguồn cảm hứng bất tận của biết bao thế hệ những người cầm bút. Dù đi vào thơ ca, âm nhạc, hội hoạ hay bất cứ loại hình nghệ thuật nào, ai ai cũng dễ dàng nhận ra trong từng tác phẩm sự giao hoà giữa đất trời, lòng người, lắng dịu bao dư vị ngọt ngào, trong trẻo.

Cuối tuần về quê chơi ngay dịp nhà thuốc cá, tôi hí hửng xắn quần, cầm vợt ra vuông “hành nghề”… vớt cá. Ðợi 10 phút, rồi 20 phút đi qua, chỉ có vài con cá sơn, cá phi thoi thóp, tôi quay sang chế Hai hỏi: “Sao không có cá gì hết vậy chế?”. Chế bảo: “Mấy năm nay môi trường bị ô nhiễm, tôm chết triền miên, cá cũng vì môi trường xấu mà giảm hẳn”.

Năm 2014, tín hiệu vui đến với bà con đồng bào dân tộc Khmer Cà Mau khi Chủ tịch UBND tỉnh phê duyệt Ðề án "Nâng cấp Ðội Thông tin Văn nghệ Khmer thành Ðoàn Nghệ thuật Khmer tỉnh Cà Mau”.

Ðược tin tốp cháu ở Sài Gòn, trong đó có thằng Hiện, con trai người anh thứ năm - Năm Thân - sắp về từ giã bên nội để cùng vợ con đi định cư bên Mỹ khiến ông Hấn không khỏi xúc động, lo lắng.

Ở quê, khoảng đất sau hè thường được trồng nhiều loại cây như: ổi, chuối, khế hoặc chanh. Những bụi lá dứa thơm luôn được trồng sát bên vại nước, có khi là sát hàng rào. Người nhà quê thường chuộng những mùi thơm tự nhiên và sử dụng mùi thơm tự nhiên từ các loại rau, quả, lá trong cách chế biến món ăn hằng ngày thay vì các hương vị và phụ gia mua sẵn.

Tối Chủ nhật (30/8), đêm chung kết xếp hạng Tiếng hát Phát thanh - Truyền hình tỉnh Cà Mau năm 2015 đã thu hút sự theo dõi của rất đông khán giả. Chương trình thật sự là “bữa tiệc” âm nhạc đúng nghĩa. Bởi các thí sinh đã ca diễn một cách chuyên nghiệp, đầy nhiệt huyết, tạo nên những tiết mục ấn tượng. Những tràng pháo tay của khán giả sau mỗi bài hát cứ kéo dài như muốn nổ tung cả khán phòng. Có thể nói đây là chương trình thành công từ trước tới nay.

Nghệ sĩ sân khấu Huỳnh Hảnh (Huỳnh Thành Thưa) sinh ra và lớn lên từ chiếc nôi của vùng đất giàu truyền thống cách mạng Tân Hưng Ðông, huyện Cái Nước. Mới hơn 20 tuổi, anh đã trở thành con chim đầu đàn của đội ngũ “tay đàn - tay súng” đầy sức trẻ.

Mùa hè, nghỉ học về quê vui lắm. Nào là ra ruộng giúp người lớn việc đồng áng, đi kiếm cá, bắt ốc, hái rau... Rồi còn dành thời gian cho những việc hấp dẫn như cỡi trâu, gài le le, đào hang bắt chuột, đi săn chồn và tắm sông chia bồ bày trận giả. Tuổi thơ, mười một, mười hai, hình ảnh xưa có cái nhớ cái quên, riêng việc đi săn chồn, thật lòng chiêm bao vẫn thấy.

Sau bao nhiêu năm chen chân giữa dòng đời, ngỡ ra dáng quê sao mà thiêng liêng quá. Dáng quê chỉ là cách gọi của riêng tôi, ngẫm về quê, những hình ảnh từ quê lại thổn thức vọng về...

Xa quê đã lâu, mỗi khi mùa hè tới, trong muôn vàn nỗi nhớ nhà, nhớ các món ăn đồng quê dân dã mà mẹ chế biến, trong tôi vẫn nôn nao thèm món cháo khoai lang ngon ngọt mát lành.

Người ta gọi Nghệ nhân dân gian Lâm Tường Vân (Mười Mây) là “Cây đại thụ của phong trào đờn ca tài tử Nam Bộ” quả không sai. Ông là “con chim đầu đàn” nâng cánh phong trào này suốt hơn 60 năm qua ở Cà Mau.

Thật trớ trêu khi khu trọ của những gã trai trẻ và những thằng đàn ông xa vợ lại lù lù xuất hiện một quán đèn mờ án ngữ ngay trước ngõ. Ði ra, đi vào đều bắt gặp mấy em quần short ngắn, áo hai dây ngồi vắt vẻo õng ẹo mời chào. Thỉnh thoảng thấy đàn ông đi qua còn ơi ới trêu rồi bấm nhau cười rinh rích. Tôi ghét lắm, đàn bà con gái có trăm nghề để làm sao cứ phải chọn đúng cái nghề nhơ nhuốc ấy. Bực nhất là lỡ có đưa bạn bè về chơi là y rằng bị nghi ngờ gái gú. Cánh trai tráng thì bảo “nhất chú, cần là có”.

Về đến cửa nhà, mùi mắm kho quyện với mùi sả, ớt, ngò om thơm nức mũi, nó ùa vào trong và gọi: “Mẹ ơi, con với nhỏ bạn về rồi nè!”.

Lòng miên man suy nghĩ: hết năm học này là mỗi chúng ta sẽ bỏ lại sau lưng những tháng ngày tươi đẹp bên trang giấy học trò, sẽ tiếp tục cuộc hành trình cho những dự định tương lai. Một chút bùi ngùi, lưu luyến như níu kéo những cảm giác thân thương khi chuyền tay những trang lưu bút.

Kính viếng hương hồn chú Ba - Đoàn Thanh Vị

Cuộc sống này nhiều người may mắn có được công việc nhàn hạ, thu nhập cao, nhưng vẫn còn đó nhiều hoàn cảnh rất khó khăn, vất vả. Chính vì vậy họ mới nỗ lực hơn để vươn lên, vượt qua mọi trở ngại. Thật may mắn vì ngay giữa đời thường tôi đã gặp và học hỏi được khá nhiều điều từ em - người phụ nữ đảm đang và có cách trò chuyện thật dễ thương, dễ mến!

Cuộc họp dân của 5 ấp tại UBND xã chật kín hội trường và kéo dài từ 2 giờ đến 4 giờ rưỡi vẫn chưa dứt. Không khí sôi nổi với các đề nghị, góp ý, tranh luận… tới mức khi chủ toạ báo nghỉ mươi phút giải lao thì chỉ lác đác người ra ngoài hút thuốc, còn đa số vẫn ngồi tại chỗ để chồm lên, ngoái xuống trao đổi thêm tâm tư, suy nghĩ của mình.

Sông Trẹm, sông Cái Tàu, hai nhánh sông sâu chở nước từ rừng U Minh Thượng, U Minh Hạ cùng rất nhiều kinh rạch hợp lưu xuyên qua quê tôi để đổ ra cửa sông Ông Ðốc - nơi ghi đậm dấu ấn lịch sử của chuyến tàu tập kết năm 1954. Nhiều cánh đồng, vườn tược như thảm xanh ngút ngàn chạy dài từ Ðông sang Tây, từ nơi mặt trời mọc đến nơi mặt trời lặn, tạo sự quyến rũ lạ thường bởi sự chằng chịt vô vàn các kinh rạch của tạo hoá diệu kỳ trên quê hương bán đảo cực Nam. Nơi để lại trong tôi, bạn bè nhiều kỷ niệm.

Đã hơn 80 tuổi, soạn giả, hội viên Hội Nghệ sĩ Sân khấu Việt Nam Anh Đạo (Đỗ Thành An), nguyên đội viên “Đàn Chim Việt” từ năm 1947, vẫn miệt mài với công việc của mình. Ông vừa biết đàn, biết ca, vừa biết sáng tác tân, cổ nhạc, vừa biết làm diễn viên, đạo diễn, vừa làm cán bộ lãnh đạo… Khả năng đặc biệt của ông là sáng tác nhanh và hài. Những vấn đề thời sự nóng hổi, nổi bật trong thời chiến tranh đều được ông biến thành tác phẩm nghệ thuật trong thời gian cực ngắn, tạo sức hấp dẫn, lôi cuốn và tạo nên khí thế chiến đấu mạnh mẽ.

Hổng biết ai bày ra món cá khoai nấu mẳn để rồi dù đã xa quê hơn 40 năm mà tôi vẫn nhớ món canh đó do má làm.

Tôi phải viết về một điều gì đó sáng sủa hơn những thứ tôi thấy mỗi ngày. Nhưng cảm giác mệt mỏi ăn mòn từng ý nghĩ, choán lấy tôi bằng những khoảng trắng vô hồn. Ðầu óc tôi như cánh đồng hạn hán nên chẳng thể gieo mầm tốt tươi dù tôi có nghĩ về màu xanh cả trăm lần. Thế nên rất nhiều ngày tôi không làm gì ngoài việc ngồi ngoài mảnh sân nhỏ nghĩ ngợi vẩn vơ. Ở đó tôi chờ đợi được nhìn thấy cụ già lên núi lúc sáng sớm và chờ cụ xuống núi lúc trời chiều. Khi đi, hình như cụ không mang theo gì, lúc về cũng không thấy vai mang vác.

Hơn ba mươi năm xa quê cũng là ngần ấy năm tôi bị cuốn theo cơn lốc cơm áo gạo tiền, không còn thời gian cho riêng mình. Vậy mà ngộ, có những thứ tưởng chừng như dễ quên nhất thì trong lòng lại nhớ hoài, nhớ tới thắt ruột thắt gan mà không cách nào lý giải được. Ðó là những buổi sáng đi chợ ở quê với má.

Những cơn mưa sụt sùi đầu mùa vào cuối tuần càng làm cảm giác nhớ về quê nhà thuở bé. Ở chốn quê, tuy cách nay mấy mươi năm, lúc ấy còn bao bộn bề, lo toan nhưng tuổi thơ tôi đã được tận hưởng những cảm giác ngọt ngào từ những thú chơi, vị bánh, mứt nứt mùi khói bếp. Nghĩ lại mà phát thèm, muốn tìm ngay mẫu bánh năm nào, cắn bụp rồi nhai ngấu nghiến.

Người dân trong xã gần như ai cũng biết ông Ba Trương. Kỳ họp hồi đầu năm ngoái hội nghị giới thiệu, bầu bổ sung và cho giữ chức vụ chủ tịch UBND xã là một bất ngờ. Với một người đầu tóc phau phau như ông già cưỡi tuần lộc phát quà giáng sinh con nít lại tình nguyện về giúp địa phương, không làm cho mọi người cật vấn đến ngờ vực sao được. Trong đám nhao nhao, có người phân bua, đoán non đoán già:

Gọi điện, mời ông bạn nhà báo cùng về quê chơi nhân ngày nghỉ. Thấy lạ, anh bạn hỏi dò lại. Tôi chậm rãi: Sắp tới kỷ niệm chín mươi năm ngày Báo chí cách mạng Việt Nam, mời bạn vào thăm quê, ôn kỷ niệm xưa và cũng có thể viết bài cảm xúc về sự đổi mới so vài năm về trước.

Người dân quê tôi đã bao đời chịu thương chịu khó. Cuộc sống gắn bó với những luống cày, cây lúa, với đồng trưa ruộng sớm. Tuổi thơ tôi cũng vậy, sau những giờ đi học về cũng tíu tít, lẽo đẽo theo cha mẹ hoặc cùng với lũ bạn ra đồng. Những buổi chiều gió mát, trên cánh đồng pha lẫn màu nâu sẫm của hoàng hôn, tôi cùng nhóm bạn trong xóm tận hưởng cảm giác khoan khoái với những cánh diều no gió.