Sự trùng lặp, trớ trêu như định mệnh. Tôi không biết nên cười hay nên khóc. Tôi thấy thương tôi, thương cả cho anh. Lần đầu sau hai mươi năm chia tay, tôi nhìn anh - không với vẻ dửng dưng. Nước mắt tôi chực nhoè xuống bờ mi kẻ chì xanh. Quay đi, luống cuống lục đồ trang điểm. Tấm gương con vô tình soi mái đầu tôi chớm bạc…

Má bệnh thèm bánh lá, tôi chạy xe vòng vèo từ chợ này qua chợ khác, hầu như khắp các chợ ở Cà Mau nhưng không tìm được loại bánh đúng ý. Người ta cũng bán bánh lá, nhưng không đúng món bánh lá mà má con tôi làm trước đây từ hình dáng đến hương vị, nên khi tôi mua về má chỉ ăn một miếng nhỏ rồi lắc đầu, đẩy dĩa bánh ra.

Ngoài đất Tổ Phú Thọ, Cà Mau là một trong số ít tỉnh, thành trong cả nước có Đền thờ Vua Hùng. Điều này thể hiện tấm lòng của những người con phương Nam thời mở cõi với cội nguồn dân tộc, ý chí thống nhất về lãnh thổ. Đây cũng là chỗ dựa tinh thần to lớn để người Cà Mau vượt qua những gian khó ở mảnh đất hoang sơ, nê địa.

Đôi khi bạn cảm thấy xung quanh có quá nhiều áp lực và muốn buông xuôi hết cho xong. Nhưng bạn ơi, cuộc sống mà, nếu không vươn lên bạn sẽ tuột lại phía sau như một kẻ bại trận. Quy luật là như thế rồi...

Nhà thơ Tản Ðà từng cảm thán: “Văn chương hạ giới rẻ như bèo”, ấy vậy mà chính ông, cùng biết bao người suy nghĩ như ông vẫn sống và chết cùng thứ rẻ bèo ấy. Người ta gọi đó là cái nghiệp, người nghệ sĩ đâu cách nào khác phải như con tằm, rứt ruột để nhả tơ, nhả cho tới chết và sung sướng với cái chết ấy.

Bầu nấu với hến từ bấy lâu nay không chỉ là món canh ngon, ngọt, hấp dẫn trong bữa cơm hằng ngày của nhiều người dân thôn quê dân dã, nó cũng được xem là món khoái khẩu của rất nhiều gia đình nơi thành phố.

Nơi vùng đất cực Nam của Tổ quốc có hàng trăm loài cây trái. Một trong những loài cây gần gũi, thân thiết nhất là cây dừa. Dừa đồng hành với người Cà Mau không chỉ trong chiến đấu mà còn góp phần đắc lực trong phát triển kinh tế và sinh hoạt hằng ngày. Dù qua bao thăng trầm của cuộc đời, dừa vẫn gắn bó với con người như hình với bóng. Người Cà Mau “đầu đội trời, chân đạp đất” từ buổi khai thiên lập địa đến bây giờ, từ cái ăn, cái ở, từ phút giây cất tiếng khóc chào đời đến lúc ra đi về cõi vĩnh hằng, luôn đắm mình trong ngọt ngào mát rượi của dừa xanh.

Nhà điêu khắc Tô Sanh, sinh năm 1928 tại tỉnh Cà Mau. Năm 1954, ông tập kết ra Bắc, làm việc ở Hội Mỹ thuật Việt Nam và giảng dạy tại Trường Mỹ thuật Ðông Dương (nay là Trường Ðại học Mỹ thuật Việt Nam, số 42, Yết Kiêu, Hà Nội). Sau ngày thống nhất đất nước, ông trở về sống và làm việc tại TP Hồ Chí Minh.

Thứ nước ngọt lịm đó từ lâu tưởng như vô hồn trong vòng xoáy quên lãng thì nay lại sống dậy ngọt ngào trong ký ức tôi.

Thư xót xa nhìn con giấu kín nỗi nhớ thương ba trong lòng, nhưng lại hạnh phúc khi thấy con khôn lớn mỗi ngày. Thư nói sẽ phải sống khác đi, tập thích nghi với mất mát như con trẻ. Nhưng cũng sẽ bao dung để tha thứ lỗi lầm nếu ai đó quay trở lại. Tiễn Thư chiều mưa, tôi ao ước được gặp lại bạn trong một ngày nắng ấm…

Mang theo “tình yêu” ấy, Anh Khang đặt chân những vùng đất mới, từ Châu Á - Châu Mỹ - Châu Âu, hăm hở khám phá những nền văn hoá mới, háo hức với những trải nghiệm mới song trong lòng vẫn có một nỗi nhớ đằm sâu với vùng đất Sài Gòn, nơi có “em” và tình yêu, nhất là khi bắt gặp một tình yêu đích thực của những con người đã đi cùng nhau theo năm tháng cuộc đời.

Tôi và Thanh quen nhau trong công tác thời chiến, hoạt động bí mật chống chế độ độc tài gia đình trị Ngô Ðình Diệm, tay sai đế quốc Mỹ, trong hoàn cảnh đầy gian khổ, ác liệt. Gia đình thường bị địch theo dõi, bởi Thanh là con liệt sĩ trong cuộc Khởi nghĩa Hòn Khoai dưới sự lãnh đạo của đồng chí Phan Ngọc Hiển năm 1940. Ông bị địch bắt đày đi Côn Ðảo và hy sinh tại đó qua những năm địch tra khảo đày ải khắc nghiệt. Mẹ Thanh là bà Ðương, vừa tròn hai mươi ba tuổi đã trở thành quả phụ ở vậy nuôi con.

Mình dọn nhà, đó là căn nhà mới nằm bên cạnh một dòng sông, phía trước mặt là con đường mới mở nối liền TP Cà Mau đến tận Ðất Mũi. Gấp. Cập rập. Lo toan. Bừa bộn. Nhưng không còn là nỗi chán ngán, ngổn ngang như những lần trước, khi rời từ căn trọ này đến căn trọ khác, từ nơi tạm bợ này đến một nơi tạm bợ khác. Ðiều ấy lặp đi lặp lại suốt 5 năm, cho nên cảm xúc cũng không có gì xáo trộn ngoài nỗi nhọc nhằn, mỗi lần di chuyển là mỗi lần cuộc sống dường như chật vật hơn.

Cặp theo con lung, cậu Năm Lượm ra công đắp bờ ruộng thiệt rộng, thiệt cao, định bụng làm con lộ đất đỏ cho mấy đứa nhỏ đi học hằng ngày. Ðám học sinh ngày hai buổi bơi xuồng đi học, đến nhà cậu Năm đậu xuồng ở đó, í ới gọi nhau trên con lộ phẳng lì. Ven bờ, cậu Năm trồng bình bát, vừa giữ bờ, lấy bóng mát mà lại có củi chụm, đỡ phải vô rừng kiếm củi như trước nữa.

Một anh bạn thân ở Cà Mau một hôm điện thoại lên thành phố rủ: “Ðến mùa cá nâu rồi đó, rảnh hông, xuống quê mình chơi, tôi sẽ đãi bồ một món ăn “cây nhà lá vườn” vô cùng hấp dẫn, đảm bảo không đụng hàng. Nhớ xuống nghen, tôi đợi, nếu để qua mùa thì không có đó!”. Nghe bạn nói với vẻ bí mật khiến sự tò mò trong tôi càng thôi thúc. Thế là, cuối tuần, tôi lên xe về quê bạn ngay.

Tiếng máy bay trực thăng quần đảo liên tục trên bầu trời sáng rực ánh hoả châu. Súng đại liên cứ nã đạn từ những cửa sổ máy bay xuống tạo những tiếng nổ đì đùng kèm theo mùi khen khét, tanh tưởi bởi thuốc đạn. Những vạt lúa vàng ươm đang chờ gặt ngã rạp trên đồng bởi không chống chọi được những luồng gió xoáy dưới lườn trực thăng.

Núp mình trong một quán cà phê “Xưa” quen thuộc, bỗng lòng thoáng nỗi niềm buồn rười rượi theo tiếng hát “Ðôi lúc tôi hay một mình/tự hỏi rằng đời này có bao nhiêu ngày vui/đôi lúc tôi mơ một mình/ngồi lặng im nghe và đếm bao nhiêu ngày trôi/đôi lúc tôi yêu một mình/đường về riêng tôi lặng lẽ chẳng ai chờ tôi/vuốt ve bàn tay vỗ về/buồn làm sao buông...?” (Ðời có bao nhiêu ngày vui).

...Bởi đó dường như là sự quá vãng, niềm nhớ thương, đôi lúc bùi ngùi cho những gì thuộc về ký ức xa xăm giờ khó lòng tìm lại được. Vẫn biết trong tâm thức của đa số người, ký ức về tuổi thơ thường là những điều đẹp đẽ và khó phai nhoà nhất, song, nếu như đọc xong tập sách “Thương nhớ Trà Long”, những ai là độc giả trẻ tuổi ít nhiều sẽ phải dùng trí tưởng tượng để hình dung, nhất là những độc giả trẻ tuổi nơi thành thị.

Là một đứa con xa nhà, xa kỷ niệm của những năm tháng tuổi thơ, nó tự tìm về với những ký ức êm đềm và thật đẹp ấy bằng những trò chơi trẻ con với em trai. Vì thỉnh thoảng mới có dịp về thăm nhà nên hầu hết thời gian của nó đều dành cho gia đình và luôn ở bên cạnh chơi với em. Em nó năm nay vừa tròn 12 tuổi, mặt mũi khôi ngô, thông minh, ngoan ngoãn và rất hay quấn quýt theo nó đến độ mỗi khi nó chuẩn bị sang thăm cô chú hàng xóm, đi chợ mua đồ hay đi sang nhà bạn... em nó đều tíu tít đi theo.

“Bạn tôi sáng nhịn ăn lên giảng đường/ Bạn tôi sáng đạp xe hai mươi cây số...”. Mỗi lần những ca từ ấy cất lên, nó nghe mà thầm nở một nụ cười và nghĩ đến người bạn thân đã cùng nó chia sẻ biết bao khó khăn, gian khổ của cuộc sống sinh viên nghèo.

Từ ngày mấy ông nhà báo loang tin tấm bia ở đình là cổ vật, người dân túa đến ngày một đông. Ông Bảy chống gậy ra xem, mắt ông nheo nheo nhìn tận mặt từng người như đợi coi có ai hỏi mình về tấm bia đó không.

Thuở còn thơ, hẳn đứa trẻ nào cũng đều được cha mẹ dạy cho cách “chọn bạn mà chơi”, “tiêu chuẩn” của sự lựa chọn ấy thường dựa vào nếp sống, lối suy nghĩ và cách giáo dục con của từng nhà.

Có một nhà văn từng nói: “Tản văn gần như là một loại hình phi hư cấu. Hầu hết những người cầm bút trong đời thể nào cũng có những giây phút đụng chạm đến thể loại này. Thế nhưng, để có được một giọng điệu riêng cho tản văn thì có thể nói vô cùng hiếm hoi”. Và có lẽ tác giả Lê Minh Hà là một trong những “sự hiếm hoi” ấy khi đã tìm ra được giọng điệu riêng của mình qua tập sách “Còn nhớ nhau không”.

Tôi bấm gọi lại mấy lần nhưng vẫn không kết nối được với máy điện thoại của Hùng. Tôi không biết chuyện gì đang xảy ra với gia đình liệt sĩ Cảnh. Tôi chưa một lần gặp Hùng, mà lại ở tận Cà Mau. Liệt sĩ Cảnh là ai? Có liên quan gì với tôi, với một bài báo nào đó của tôi.

"Tai nạn" hơn, có lần Hậu Ðậu mang xe đạp đi chợ; ra về xe mình không lấy lại tỉnh bơ dắt xe người khác leo lên đạp đi. Lần ấy không nhờ bà con tích cực can ngăn (nó… hậu đậu mà, chợ này ai không biết…), chắc Hậu Ðậu đã no đòn cùng bà chủ xe tướng tá “sát thủ”. Mà không, nói đến đòn roi cũng chẳng phải chuyện gì lạ lẫm với Hậu Ðậu. Không có bà chủ xe, Hậu Ðậu cũng đã dài dài ăn đòn của mẹ.

Khoe với tôi về tác phẩm “độc đáo” vừa mới hoàn thành, người hoạ sĩ đang bước vào tuổi người xưa nay hiếm tự hào kể “… Ðầu năm 2015, tôi hoàn thành tác phẩm chân dung Chủ tịch Hồ Chí Minh lúc Người ở bên Pháp bằng chất liệu thân dừa nước kết hợp tre. Ðây là chất liệu mới, đặc trưng cho miền Tây Nam Bộ…”.

“Sáng mai nhà lên tôm sớm, có rảnh thì về chơi”. Tôi chưa kịp trả lời cú điện thoại nửa đêm của chế Hai thì đầu bên kia đã tút… tút... Sao nhanh vậy, tôm mới nuôi chưa được hai tháng mà.

Hai tác giả, một nam, một nữ với hai phong cách khác nhau. Một người viết văn bằng chính những trải nghiệm của mình, với những hoài niệm, tin yêu, lựa chọn về những dấu mốc trong cuộc đời mình; một người trăn trở, hoài nghi, có khi phải bứt ra những quẩn quanh thường nhật để tìm câu trả lời cho chính mình. Nhưng rồi họ gặp nhau ở một điểm: cùng tin rằng “Chúng ta rồi sẽ ổn thôi”, thế nên họ - tác giả Gào và Minh Nhật, đã chuyển những nỗi niềm của mình vào những trang viết đầy vơi theo xúc cảm của mình.

Vỉa hè, vốn là nơi dành cho khách bộ hành, nhưng khi đi bộ dọc theo những con đường, không hiếm lần phải cau mày, nhăn trán khi phải “đối phó” với những hàng quán, bãi giữ xe, những gánh hàng rong, xe đẩy… thi nhau lấn chiếm lòng lề đường và dần trở thành “một phần tất yếu của cuộc sống”, nhất là đối với những đô thị lớn.

Nhà nó và tôi cách nhau một bến sông. Những doi, vàm của con sông Mương Ðiều uốn lượn trong màu xanh ngút ngàn dừa nước. Nó là con gái mà mình đen thùi lùi, suốt ngày cùng mấy đứa nhỏ trong xóm lặn ngụp dưới nước. Má tôi nói, nó cốt con trai, đầu thai lộn nên mới tóc ngắn, ăn nói rổn rảng và lặn như nhái. Ba tôi và ba nó là bạn chiến đấu, không biết từ hồi nào đã hứa với nhau là sau này ráp chúng tôi vô thành một cặp.