Mới đó mà đã 3 năm ngày Ðại tướng Võ Nguyên Giáp từ giã chúng ta về cõi vĩnh hằng. Mấy ngày qua, thời tiết cứ giăng mưa u ám, càng làm lòng bùi ngùi nhớ đến không khí của những ngày cả nước đại tang.

Năm 1973, nhờ anh Tam Nghị mà tôi đọc được cuốn nhật ký của anh Trần Thanh Tùng (Ba Tùng). Cuốn nhật ký bìa nhựa đỏ, khổ 12x18 cm, dầy khoảng 300 trang, giấy ca-rô, anh Ba Tùng đã ghi gần trọn quyển, chỉ còn một số trang giấy trắng như chưa kịp viết vào…

Nhà báo Nguyễn Mai tên khai sinh Phan Trường Thọ, tên thường dùng Hai Thọ, sinh năm 1931, quê quán ấp Rạch Bần, xã Lợi An, huyện Trần Văn Thời (huyện Châu Thành cũ), tỉnh Cà Mau.

Các cuộc kháng chiến trong lịch sử cận đại đã bộc lộ rõ ràng rằng ở nước Việt đúng là “ra ngõ gặp anh hùng” như dân gian thường nói. Người tài giỏi ái quốc có ở mọi nơi, không phân Nam - Bắc hay giai tầng xã hội, hoàn cảnh xuất thân. Và vùng đất quanh năm cuồn cuộn phù sa ở miền đất cực Nam Tổ quốc góp cho đất nước một anh hùng: Bùi Hữu My, Ðại tá, người con ưu tú của quê hương Minh Hải (Bạc Liêu - Cà Mau bây giờ), một điển hình của lực lượng vũ trang vùng Tây Nam Bộ.

Trong những năm kháng chiến chống Mỹ, giai đoạn 1971-1975, trước sự đánh phá ác liệt của đế quốc Mỹ, Huyện uỷ Cái Nước chọn ấp Cái Chim, xã Trần Thới làm khu căn cứ để lãnh đạo Nhân dân kháng chiến. Nhân dân nơi đây một lòng theo Ðảng, đã làm nên nhiều chiến công hiển hách. Hơn 40 năm sau ngày đất nước thống nhất, Nhân dân ấp Cái Chim cùng nhau chung tay xây dựng quê hương Trần Thới ngày càng phát triển đi lên.

Chủ trương đánh trả bọn nguỵ quyền Sài Gòn cố tình phá hoại Hiệp định Paris và thực hiện âm mưu “tràn ngập lãnh thổ”… là sự cống hiến to lớn của Khu uỷ Khu 9, của quân dân miền Tây Nam Bộ, mà người đứng đầu, khởi xướng là Bí thư Khu uỷ Khu 9 Võ Văn Kiệt

Hơn 8 giờ sáng, tôi đến Bàu Hang, xã Nguyễn Huân, huyện Ðầm Dơi, nơi Trường Sư phạm PT3 khoá 1972-1973 đóng quân. Ðến nơi, thấy bà con tập hợp khá đông để đón thầy trò Trường Sư phạm Tây Nam Bộ (SPT3).

Với thành tựu vẻ vang của cách mạng Việt Nam 71 năm qua, đất nước ta đã từng bước đổi thay, trong lao động hoà bình và sáng tạo, Nhân dân ta đã xây dựng đất nước ngày một đàng hoàng hơn, to đẹp hơn như khát vọng, tâm nguyện của Bác Hồ.

Ở tuổi 86, trải qua chiến trường 3 nước Ðông Dương, cựu chiến binh Nguyễn Tường Nuôi còn giữ được quyển sổ tay ghi chép những chặng đường, những cảm xúc của đời người, đời lính suốt cuộc trường chinh đánh giặc ngoại xâm, giành độc lập, thống nhất đất nước.

Trần Ngọc Hy, tên thường dùng Tư Nhân, sinh năm 1924, quê quán xã Tạ An Khương, huyện Ðầm Dơi, tỉnh Cà Mau.

Chị tên là Hồ Thanh Hồng, quê ở Ðất Cháy, xã Phong Lạc, huyện Trần Văn Thời, được bộ đội Ðoàn 195 trìu mến đệm cho cái tên “Hồng Cối”, bởi chị là xạ thủ cối 6 và 8 trong Ðại đội Nguyễn Việt Khái 2, Thanh niên xung phong Cà Mau.

Tôi định viết một cuốn sách về cơ quan cũ của mình - mà trong đó hình ảnh thân thương của anh Nguyễn Phong Triều (Út Triều) hiển hiện tươi vui như khi chúng tôi tuổi trẻ. Còn ở bài này, tôi lược ghi sơ nét về anh, về Tiểu ban Văn nghệ và vài anh chị em khác, gần gũi bên anh…

Mặt trời chiều xuống thấp trên vùng trời rộng lớn đầm Thị Tường, Giáp Nước, kinh Sư Bính, Ðất Cháy… Vừa ngưng tiếng gầm rú của các loại máy bay trinh sát ném bom, đổ quân… Các cánh quân càn các địa bàn này đều co cụm đâu đó, nằm im!?...

Biệt khu Hải Yến - Bình Hưng thuộc ấp Thanh Ðạm, xã Tân Hải, huyện Phú Tân. Nằm cặp sông Cái Ðôi lặng lẽ, nơi đây vào cuối những năm 50 và đầu năm 60 từng là “lò sát sinh” ghi dấu tội ác tày trời mà giặc thù đã gieo rắc lên mảnh đất này. Theo thống kê chưa đầy đủ, trong thời gian tồn tại, bọn Bình Hưng đã thảm sát tàn bạo hơn 1.600 cán bộ, chiến sĩ và người dân vô tội, kể cả người già, trẻ nhỏ còn bú, người mẹ mang thai…

Chiều ngày 8/12/1962, anh Nguyễn Việt Khái, du kích xã Tân Hưng Tây bắn 8 viên đạn carbine hạ 4 trực thăng Mỹ (có 2 chiếc rơi tại chỗ) đập tan chiến thuật “Phượng hoàng bay”, “Phượng hoàng vồ mồi” của địch.

Đường mòn Hồ Chí Minh là sự tiếp nối hai con đường “Nam tiến” trước kia, được bắt đầu từ những năm 1940.

Trong không khí kỷ niệm 41 năm ngày giải phóng hoàn toàn miền Nam, thống nhất đất nước, Ban Liên lạc Tiểu đoàn U Minh 2 đã tổ chức buổi họp mặt truyền thống lần thứ I kỷ niệm 52 năm ngày thành lập Tiểu đoàn U Minh 2, tỉnh Cà Mau (29/4/1964-29/4/2016), với sự có mặt hơn 400 cựu chiến binh Tiểu đoàn U Minh 2 qua các thời kỳ.

Với gương mặt phúc hậu, dáng dấp khoan thai, lời nói nhẹ nhàng, nếu không nghe được câu chuyện về cô khó ai hình dung người phụ nữ này đã từng vào sinh ra tử, cống hiến hết mình với lòng quả cảm của người chiến sĩ và sức chịu đựng, hy sinh to lớn của người mẹ, người vợ.

Ngày 30/4/1975 miền Nam hoàn toàn giải phóng, thống nhất đất nước đã trở thành ngày lịch sử trọng đại của toàn dân tộc. 41 năm, chiến tranh đã lùi xa, nhớ về ngày 30/4, mỗi người con Cà Mau càng thấy tự hào với những chiến công mà những đồng chí, đồng đội, cha anh đi trước không tiếc máu xương hy sinh cho độc lập dân tộc, thống nhất đất nước.

Đỗ Thừa Luông, Đỗ Thừa Tự được sách sử, báo chí đề cập khá nhiều, riêng "chú Lồng Ban" là ai, có quan hệ như thế nào trong việc cùng nghĩa quân họ Đỗ xây dựng căn cứ chiến đấu chống thực dân Pháp ở Cái Tàu cách đây hơn 140 năm, cho đến nay rất ít người được biết.

Mới học xong lớp đệ thất ngoài thành, má ra kêu chị (Trần Mỹ Ánh) về không học nữa. Chị hỏi tại sao? Má nói các chú bảo học lâu sẽ bị nhiễm tư tưởng của giặc. Chị nói, không hiểu sao hồi nhỏ chị ngoan ngoãn theo má đi về. Ngày 2/9/1961 là ngày đầu tiên chị tham gia làm cô giáo dạy bổ túc văn hoá ở làng quê, sau đó được đi tập huấn sư phạm xã và về dạy phổ thông ở ấp.

Cà Mau là vùng căn cứ cách mạng qua 2 cuộc kháng chiến chống Pháp và chống Mỹ; nơi đã từng đùm bọc, cưu mang, giúp đỡ, chở che, bảo toàn lực lượng cách mạng, trong đó có cả Trường Sư phạm Tây Nam Bộ (SPT3).

Kể từ ngày 5/8/1964, khi đế quốc Mỹ tiến hành ném bom, bắn phá miền Bắc thì chiến tranh chính thức lan rộng ra cả nước. Cuộc sống hoà bình của người dân nhanh chóng được chuyển qua cuộc sống thời chiến. Hệ thống hầm hào trú ẩn như mạng nhện được thiết lập nơi nơi để mọi người có nơi ẩn nấp an toàn khi gặp máy bay Mỹ đánh phá.

Bác sĩ Trần Duy Hưng sinh ngày 16/1/1912, tại phố Hàng Bông Thợ Nhuộm; quê nội tại thôn Hoè Thị, xã Xuân Phương, huyện Từ Liêm, Hà Nội, trong một gia đình trung lưu. Ông học cùng thời với các bác sĩ: Tôn Thất Tùng, Ðặng Văn Ngữ…

Trong cuộc kháng chiến chống Pháp, sau tổng khởi nghĩa 1945, tỉnh Bạc Liêu (nay là tỉnh Cà Mau và Bạc Liêu), lực lượng thông tin, báo chí, văn nghệ, công nhân Nhà in Sao Vàng… đều quy tụ vào đầu mối là Ty Thông tin. Ty Thông tin Bạc Liêu từ khi thành lập đến ngày ký kết Hiệp định Geneva, phần lớn thời gian do ông Huỳnh Ngọc Thái làm Trưởng ty, với không tới 25 cán bộ, công nhân.

Ngày 20/1/2011, Chủ tịch nước Nguyễn Minh Triết ký quyết định truy tặng danh hiệu Anh hùng lực lượng vũ trang Nhân dân (LLVTND) cho các Bí thư Tỉnh uỷ Cà Mau các thời kỳ: Tiền khởi nghĩa trong kháng chiến chống Pháp và trong cuộc đấu tranh chống chế độ độc tài phát xít Mỹ - Diệm: Đó là: Trần Văn Thời, Bí thư Tỉnh uỷ Bạc Liêu (nay là hai tỉnh Cà Mau - Bạc Liêu) 1939-1941; Châu Văn Đặng, Bí thư Tỉnh uỷ Bạc Liêu (nay là hai tỉnh Cà Mau - Bạc Liêu) 1953-1955; Trần Văn Bỉnh - Bí thư Tỉnh uỷ Bạc Liêu (nay là hai tỉnh Cà Mau - Bạc Liêu) 1957-1959.

Thực tiễn qua 86 năm lãnh đạo sự nghiệp cách mạng Việt Nam đã chứng minh vai trò to lớn, trọng đại của Đảng. Đảng ra đời gắn liền với vận mệnh dân tộc, dù con đường đi có lúc quanh co, phức tạp, có lúc phạm khuyết điểm, nhưng với bản lĩnh cách mạng, Đảng ta đã từng bước lãnh đạo vượt qua những khó khăn đó, đưa cách mạng Việt Nam đi từ thắng lợi này đến thắng lợi khác, đã tạo nên một niềm tin vững chắc của Nhân dân đối với Đảng.

Đến bây giờ, nhiều người vẫn chưa hiểu được hoạt động của một bộ phận “tuyệt đối bí mật” góp phần làm nên chiến thắng vẻ vang giải phóng hoàn toàn miền Nam, thống nhất đất nước. Cũng vì nó “quá bí mật” nên sau 40 năm kể từ ngày giải phóng, Viễn thông Cà Mau mới tổ chức sưu tầm và sự thật tuyệt vời về bộ phận này được hiện rõ dần. Chúng tôi gọi họ là những “nhà điêu khắc thầm lặng”, bởi họ đã khắc hoạ vào lịch sử dân tộc những đường nét hào hùng và độc đáo.

Bà Nguyễn Thị Hồng (Nguyễn Thị Mỳ) sinh ra trong một gia đình có truyền thống cách mạng ở ấp Cái Rắn, xã Phú Hưng, huyện Cái Nước. Cha bà là lớp cán bộ tiền bối thời kỳ chống Pháp. Sau Hiệp định Geneva năm 1954, bà được bố trí ở lại miền Nam.

“Cô gái hái bom” là biệt danh của bà Võ Thị Xuân. Bà Xuân sinh năm 1939, quê quán xã Phong Lạc, huyện Trần Văn Thời. Thời kỳ đánh Mỹ, bà lập nên những chiến công lừng lẫy. Ðịa phương nhiều lần viết bản thành tích, bản báo công đề nghị tuyên dương danh hiệu Anh hùng Lực lượng vũ trang Nhân dân (AHLLVTND) cho bà nhưng đều bất thành. Vào năm 2010, tôi được phân công viết bản thành tích, bản báo công để tiếp tục đề nghị tuyên dương danh hiệu anh hùng cho bà.